,,Karliści, zwolennicy obu Don Carlosów w Hiszpanji w czasie kryzysów 1834 – 39 i 1872 – 76’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 7 Izaszar do Kolejowe rozkłady jazdy’’
W
maju
2020 r. obejrzałem francusko – hiszpański film dark fantasy
,,Errementari:
kowal i diabeł’’
(tytuł oryginału: ,,Errementari’’)
z 2017 r. w reżyserii Paula Urkijo Alijo (ur. 1984). Jako źródło
inspiracji posłużyła baskijska legenda ludowa. Zainteresowanych
wierzeniami tego ludu odsyłam do posta ,,Mitologia
Basków’’
i książki Jorge Ruiza Lardizabala ,,Mity,
wierzenia i obyczaje Basków’’.
Akcja
rozgrywa się w pierwszej połowie XIX wieku w Kraju Basków
(Hiszpania) po pierwszej wojnie karlistowskiej oraz w piekle.
Zawód
kowala poczynając od epoki brązu odgrywa ważną rolę w magicznym
postrzeganiu świata rozlicznych ludów (w tym Słowian). Kowalom
nieraz przypisywano znajomość magii i konszachty z demonami.
Zainteresowanych tematem odsyłam do książek Mircei Eliadego
,,Kowale i alchemicy’’, oraz Pawła Zycha i Witolda
Vargasa ,,Magiczne zawody. Kowal, czarodziej, alchemik’’.
W filmie został pokazany stary i okrutny kowal Patxi, który
torturował uwięzionego diabła obwiniając go o samobójstwo swej
niewiernej żony Maity. Kowal potrafił bez szkody dla siebie kuć
żelazo gołą ręką. Budził powszechny strach w mieszkańcach
miasteczka, od których odgradzał się za pomocą żelaznych kolców
i potrzasków. Jedynie mała dziewczynka Usue – córka jego żony i
jej kochanka potrafiła wydobyć z tego przerażającego człowieka
dobroć.
Diabły
były rogatymi demonami o czerwonej skórze (w kulturze celtyckiej
czerwień to kolor zaświatów), ogonach, czasem też mające
dodatkową twarz na pośladkach. Potrafiły przybierać ludzką
postać. Wychodziły z piekła na powierzchnię, aby zdobywać
ludzkie dusze. Bały się znaku krzyża (tak jak lewacy…), wody
święconej, dzwonków loretańskich, zaś jeśli zobaczyły
rozsypane ziarna ciecierzycy czuły przymus ich dokładnego
policzenia. Na filmie występują dwa diabły znane z imienia:
Sartanel (to z nim zawarł pakt kowal, a potem go uwięził) i
bardziej doświadczony kusiciel – Alastor (imię zapożyczone z
mitologii greckiej), który zwodził mieszkańców baskijskiego
miasteczka podszywając się pod urzędnika państwowego
poszukującego złota (również w polskich wierzeniach ludowych
diabły przybierały postać ludzi z miasta).
Jeden
z bohaterów filmu wspominał o lamiach – baskijskich nimfach
mających kacze stopy, które jednak nie zostały pokazane.
Główną
bohaterką jest mała, osierocona dziewczynka Usua, której matka
powiesiła się wkrótce po jej urodzeniu. Dziewczynkę wychowywał
surowy i fanatyczny proboszcz Don Mateo. Usua unikała Mszy Świętej,
za to wymykała się do lasu z wykradzionym winem mszalnym i
parodiowała nabożeństwo (dużym minusem filmu jest niezbyt
przychylne ukazanie religii katolickiej). Usua przeklęta w gniewie
przez swego opiekuna, postanowiła iść do piekła, aby spotkać tam
swoją matkę. Ponieważ jednak okazała się zdolna do miłości,
nie mogła być w piekle i wróciła na ziemię. Kowal tymczasem
został wśród potępionych i obiecał dziewczynce poszukać jej
matki a swojej żony.
Film
pokazuje min. okrucieństwo wojny domowej. Kowal źle wyszedł na
pakcie z diabłem; został potępiony. Wieczność w piekle zgodnie z
katolicką wykładnią została ukazana jako skutek zła czynionego
za życia (trwania w grzechu i braku nawrócenia). Ratunkiem okazuje
się miłość – dobrze pokazano, że piekło jest miejscem, w
którym miłość jest niemożliwa, dlatego Usua, która szczerze
kochała matkę mogła stamtąd powrócić.
