,,Sofokles, grecki poeta tragiczny, ur. 496 przed Chr. w attyckiej gminie Kolonos, um. 406, starannie wykształcony, po zwycięstwie pod Salaminą przewodził chórami chłopców, pierwszym jego wielkim sukcesem dramatycznym było w r. 468 pokonanie starszego o lat 30 Ajschylosa (…); brał też udział w życiu politycznem i piastował urzędy. S. rozwinął dramat grecki, wprowadzając trzeciego aktora i ograniczając rolę chóru. Jego tragedje są celowo zbudowanemi dziełami sztuki, o skończonej w sobie akcji i starannej charakterystyce postaci. Szlachetna prostota stylu skończonej stawia go pomiędzy patosem Ajschylosa a retorycznym artyzmem Eurypidesa. Oprócz peanów i elegij oraz pisma o chórze, z tytułów lub fragmentów wiadomo o 130 dramatach S., ale w całości dochowało się tylko 7: ‘Ajas’, ‘Antygona’ […], ‘Edyp król’, ‘Trachinki’ (Śmierć Heraklesa), ‘Elektra’, ‘Filoktet’ (…), ‘Edyp w Kolonie’; nadto około połowa dramatu satyrowego ‘Ichneutai’ (Wyżły). [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 16 Serbowie do Szkocja’’
,,O ty przedwcześnie urodzona,
jako w Helladzie cię wezwali
wołając na cię Antygona,
przychodzisz do nas, by się żalić,
że brata ci nie pogrzebali,
gdy w walce z bratem zginął brat,
przychodzisz jako przed wiekami
skargą i groźbą, gniewem, łzami
walczyć o nowy, lepszy świat. [...]’’
- Ludwik Hieronim Morstin ,,Prolog do ‘Antygony’ Sofoklesa’’ (fragment)
W drugiej klasie gimnazjum przeczytałem jako lekturę starożytną grecką tragedię ,,Antygonę’’ Sofoklesa w przekładzie spolonizowanego Greka Nikosa Chadzinikolau (1935 – 2009).
Akcja rozgrywa się w czasach mitycznych w pałacu królewskim w Tebach.
Tytułowa bohaterka; królewna z rodu Labdakidów, była córką Edypa i Jokasty. Miała młodszą siostrę Ismenę, oraz braci: Eteoklesa i Polinejka. Bracia ci mieli dzielić się władzą sprawując ją na przemian, jednak Eteokles przywłaszczył sobie kadencję brata. Polinejkos dochodząc swych praw, walczył przeciw własnym rodakom po stronie najeźdźców znanych jako Siedmiu przeciw Tebom. W czasie walki obaj bracia zginęli, lecz najazd został odparty. Władzę w Tebach objął ich stryj, Kreon, który wyprawił Eteoklesowi uroczysty pogrzeb, zaś zwłoki Polinejka kazał zostawić niepogrzebane, co miało być karą za jego zdradę. Antygona złamała surowy zakaz Kreona (przysypała ciało wyklętego brata piaskiem) przedkładając prawa bogów i miłość do brata nad prawo stanowione. Została za to z rozkazu Kreona wtrącona do więzienia, gdzie powiesiła się (notabene: samobójstwo było czynem złym w większości dawnych kultur). Po niej zabił się Hajmon; syn Kreona i narzeczony Antygony, oraz żona władcy – Eurydyka (nie mylić z żoną Orfeusza o tym samym imieniu). Samego Kreona upomina wróżbita Tejrezjasz, w którego usta Sofokles włożył pochwałę demokracji ateńskiej.
,,Antygona’’ to ponadczasowy dramat ukazujący złożone dylematy moralne. Jego bohaterowie prześladowani przez Fatum byli skazani na porażkę. Każda ich decyzja prowadziła do opłakanych skutków. Wielu w postępowaniu głównej bohaterki dostrzega zapowiedź postawy chrześcijańskiej (,,Współkochać przyszłam, a nie współnienawidzić’’). Pamiętam jak sam w gimnazjum i liceum toczyłem o tę postać spory z polonistkami, które broniły racji Kreona.
