,,Jasienica
Paweł właśc.
LEON LECH BEYNAR (1909 – 70), pisarz hist., publicysta. Uczestnik
kampanii wrześniowej. W czasie okupacji żołnierz ZWZ, później
AK. Po wojnie publicysta i recenzent, m.in. ‘Tygodnika
Powszechnego’. W 1959 – 62 wiceprezes ZG ZLP, ostatni prezes
Klubu Krzywego Koła. W 1966 – 70 wiceprezes ZG Pol. Pen Clubu. W
1964 jeden z sygnatariuszy ‘Listu 34’ w obronie wolności słowa.
Wystąpił w obronie uczestników wydarzeń marcowych 1968,
represjonowany i objęty zakazem druku. [...]’’ - ,,Encyklopedia
Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 25 Suplement Grancille do
kongijski konflikt’’.
O Pawle
Jasienicy dowiedziałem się w klasie piątej przeglądając katalog
reklamowy ,,Świata
Książki’’. Urodził
się w Symbirsku w Rosji (tak jak Lenin) i miał tatarskich przodków.
W okresie międzywojennym pracował jako spiker w radiu w Wilnie.
Jako żołnierz AK uczestniczył w egzekucji wójta kolaborującego z
Sowietami. Po II wojnie światowej był inwigilowany przez SB za
pośrednictwem swej drugiej żony Zofii O’Bretanny.
Jego
książkami zaczytywałem się w gimnazjum i liceum. Na pierwszy
ogień poszedł ,,Słowiański
rodowód’’, potem
zaś: ,,Polska Piastów’’
(nauczycielka historii pani Anna ov Scayapakova polecała tę książkę
uczniom, a Jakopas ov Statev mówił o Autorze: ,,to
ten garbaty’’),
,,Polskę Jagiellonów’’,
trzy tomy ,,Rzeczypospolitej
Obojga Narodów’’
(,,Srebrny wiek’’,
,,Calamitatis Regnum’’
i ,,Dzieje agonii’’),
,,Ostatnia z rodu’’
(o królowej Annie Jagiellonce; to właśnie z tej książki
zapożyczyłem postać czarownicy zwanej Wielkim Ożogiem),
,,Polska anarchia’’,
,,Rozważania o wojnie
domowej’’ (o
rewolucji francuskiej; praca pokazująca jak łatwo to co z założenia
miało być ,,dla ludu’’
przeradza się w rzecz skierowaną przeciwko ludowi), ,,Myśli
o dawnej Polsce’’,
,,Dwie drogi’’
(o powstaniu styczniowym), oraz ,,Pamiętnik’’.
Postać i
twórczość Pawła Jasienicy budziły we mnie fascynację. W
fantazji ,,Klasa nie z tej ziemi’’ niejaki Mądraliński
poszedł na szkolny bal w przebraniu Pawła Jasienicy.
Do dziś przechowuję wykonany przez siebie rysunek przedstawiający
Jasienicę wśród napisanych przez siebie książek (kiedy pokazałem
go Babci, pomyślała, że przedstawia… Hitlera). Autor ten pojawia
się również w moim poemacie dygresyjnym ,,Milenium, czyli Nowe
Triumfy’’.
Twórczość Jasienicy jest przepojona patriotyzmem i wczasach PRL –
u stanowiła cenną odskocznię od mocno zideologizowanej
historiografii marksistowskiej. Na studiach moja fascynacja znacznie
osłabła, kiedy profesorowie, mimo szacunku do Jasienicy powiedzieli
mi, że bardziej kompetentni odeń są zawodowi historycy (w podobny
sposób zostałem zrażony do twórczości Bogusława
Wołoszańskiego).
Oto
przykładowe treści, jakie znalazłem w książkach Jasienicy:
- Autor ten
był zwolennikiem teorii autochtonicznej zakładającej obecność
Słowian na ziemiach polskich od czasów kultury łużyckiej. Był to
obowiązujący paradygmat polskiej archeologii aż do lat 70 – tych
XX wieku (dziś zostałby uznany za turbosłowianina).
- Kobiety z
plemienia Śłężan nie rozumiały dlaczego miałyby się oczyszczać
po porodzie, skoro nie zrobiły nic złego, a dały początek nowemu
życie (Jasienica określa ich postawę jako ,,moralnie piękną’’).
-
Postaciami pozytywnymi w esejach Jasienicy są min. anglosaski król
Alfred Wielki, św. Metody, Piastowie (zwłaszcza: Mieszko I,
Bolesław Chrobry, Bolesław Krzywousty, Władysław Łokietek i
Kazimierz Wielki), Władysław Jagiełło, Bona Sforza, Stefan
Batory, Jan III Sobieski, Stanisław Leszczyński, Tadeusz
Kościuszko, bułgarski car Borys III i rumuński dyktator Ion
Antonescu (Autor w ,,Słowiańskim rodowodzie’’ chwalił
ich za odwagę sprzeciwiania się Hitlerowi mimo że ich kraje były
sojusznikami III Rzeszy), oraz papież św. Jan XXIII (za ekumenizm).
- Jako
postaci negatywne (nie zawsze sprawiedliwie) zostali uznani: św.
Stanisław (za Tadeuszem Wojciechowskim), królowie z dynastii Wazów
(Zygmunt III Waza, Władysław IV i Jan Kazimierz; za naruszanie
tolerancji religijnej i wplątanie Polski w niepotrzebne wojny ze
Szwecją i Rosją), przeor Augustyn Kordecki (za Olgierdem Górką),
Stefan Czarniecki oraz królowie z dynastii Wettinów (August II
Mocny i August III Sas).
- W
książkach Jasienicy można znaleźć też przykłady dawnych legend
np. krzyżackiej propagandy usprawiedliwiającej podboje
przychylnością Boga,
o narodzinach Czyngis – chana z grudką krwi w zaciśniętej
piąstce,
czy o uśpionym wewnątrz góry wojsku cesarza Fryderyka Barbarossy
(postać owego cesarza pojawia się w powieści fantasy ,,Małe,
duże’’ Johna Crowleya). Co ciekawe Jasienica uważał
Nawojkę – dziewczynę, która potajemnie studiowała w Akademii
Krakowskiej za postać historyczną.
- Jasienica
twierdził, że Jagiełło zmarnował zwycięstwo pod Grunwaldem w
1410 r. ponieważ nie zdobył Malborka (powoływał się przy tym na
list wielkiego mistrza Henryka von Plauen do polskiego króla). Na
stronie ,,Historyczne bzdury’’ na Facebooku ten pogląd
jest zakwestionowany.
- Pewien
polski publicysta z XVIII wieku opowiadał się za nierealną unią
Polski i Wielkiej Brytanii.
Jasienica
pisał ciekawie, pięknym literackim językiem nie stroniącym od
humorystycznych sformułowań np. ,,Od jakiejkolwiek ideologii
słowiańskiej zachowaj nas Panie’’ (,,Słowiański
rodowód’’) czy ,,Dla Polaków szkodliwa jest nie wódka,
lecz woda sodowa’’ (,,Polska anarchia’’).
Śniło mi
się, że Paweł Jasienica nosił długie włosy i napisał
wielotomowy cykl o historii Polski, w czasie okupacji hitlerowskiej
ukrywał się u sióstr, zaś Niemcy wyszukiwali jego dzieła, by je
niszczyć.
