,,Galahad ponownie pomyślał, marszcząc czoło.
- A Graal? - spytał wreszcie. - Co z Graalem?
- Co to jest Graal?
- Coś czego się szuka – Galahad uniósł na poetę swoje rozmarzone oczy. - Coś co jest najważniejsze. Coś bez czego życie traci sens. Coś bez czego jest się niepełnym, niedokończonym, niedoskonałym.
Poeta wydął wargi i spojrzał na rycerza swym słynnym spojrzeniem, wzrokiem, w którym wyniosłość mieszała się z wesołą życzliwością.
- Cały wieczór – powiedział – siedziałeś obok twego Graala, matołku’’
- Andrzej Sapkowski ,,Coś się kończy, coś zaczyna’’ 1
,,Jak już wspomniano, z kościołem w Bezławkach wiąże się ciekawa legenda o świętym Graalu, czyli naczyniu, z którego pił Pan Jezus podczas ostatniej wieczerzy’’ - Marek Dudziak, Tomasz Sowiński ,,Zapomniane miejsca. Warmińsko – mazurskie, cześć środkowa’’
Słowo Graal pochodzi od łacińskiego ,,graduale’’, czyli rodzaju półmiska, na który potrawy były nakładane stopniowo. Błędna etymologia mówi tu o francuskim zwrocie ,,sangreal’’, czyli królewska krew. Graal jest tajemniczym przedmiotem , kluczowym dla legend arturiańskich i poszukiwanym przez Rycerzy Okrągłego Stołu. 2 W różnych opowieściach przybierał formę kamienia, spadłego z nieba (,,lapsit exilis’’ to mogą być zniekształcone słowa ,,lapis ex coellis’’), tacy lub półmiska, zapewniającego obfitość wyszukanych potraw. Najlepiej znana jest schrystianizowana wersja legendy, rozpropagowana w średniowieczu przez zakon cystersów za pośrednictwem tzw. Wulgaty Arturiańskiej. W wersji tej Święty Graal był kielichem używanym przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, a tym samym pierwszym i najcenniejszym spośród kielichów mszalnych. Został wykonany ze szmaragdu wypadłego z korony strąconego Lucyfera (wersja ta nasuwa mi skojarzenia z klejnotami o nazwie Silmarile, które były osadzone w koronie Morgotha, władcy złych istot z mitologii J. R. R. Tolkiena). Św. Józef z Arymatei zebrał do niego krew ukrzyżowanego Chrystusa. Następnie wywiózł kielich do Brytanii, gdzie założył opactwo w Glastonbury. Graal został odnaleziony przez młodego i bardzo naiwnego rycerza, Percevala (w różnych wersjach legendy noszącego takie imiona jak: niemiecki Parsifal, Perlesvaus, walijski Peredur i bretoński Peronik) bądź przez Galahada, cnotliwego syna cudzołożnego Lancelota. Na przestrzeni wieków mit Graala tworzyli i rozwijali: Chretien de Troyes (ok. 1135 – ok. 1185/ 1195), Robert de Boron (XII/ XIII wiek), Walter Map (1130 – 1210), Wolfram von Eschenbach (1170 – 1220), zaś w późniejszym okresie, niemiecki kompozytor Richard Wagner (1813 - 1883), autor opery ,,Parsifal’’.
Większość uczonych dostrzega w Graalu schrystianizowaną wersję magicznych kotłów w jakie obfitowała mitologia celtycka. Można ty powiedzieć chociażby o naczyniach należących do irlandzkiego boga Dagdy (jego kocioł zawsze był pełen pożywienia) czy kotle walijskiej bogini Ceridwen, w którym przyrządzała Łososia Mądrości. Przy okazji kocioł Ceridwen był pierwowzorem również kociołków, wchodzących w skład wyposażenia czarownic. Żona celtyckiego króla Budurna otrzymała od elfów magiczny kocioł służący za wykrywacz kłamstw. Naczynie pękało na trzy części gdy ktoś skłamał i scalała się gdy trzykrotnie zostawała powiedziana prawda. Szczególnie bliski Graalowi jest kocioł z Annwn (walijskiej krainy zmarłych) z wiersza ,,Preiddeu Annwfn’’ przypisywanego legendarnemu Taliesinowi. Co ciekawe jednym z bohaterów tego utworu jest sam król Artur.
,,Czyż sławę zdobędę, gdy zabrzmi ta pieśń?
W Caer Pedryvan, które czterykroć się obraca
Pierwsze słowo o kotle – kiedy zostało powiedziane?
Oddechem dziewcząt dziewięciu łagodnie był ogrzewany.
Czyż to nie kocioł świata podziemnego?
Jaki on jest?
Sznur pereł leży na jego obrzeżu,
Nie ugotuje pokarmu tchórzowi ni wiarołomcy.
Błyszczący miecz zostanie ku niemu wzniesiony
I pozostanie w dłoni Lleminewg.
Przed bramą świata podziemnego płonął kaganek,
Kiedy z Arturem tam poszliśmy – czyn to chwalebny,
Poza siedmioma nikt nie wrócił z Caer Vewyd’’.
Amerykański filolog średniowieczy Roger Sherman Loomis (1887 – 1966) poświęcił tym zależnościom książkę ,,Graal: od celtyckiego mitu do chrześcijańskiego symbolu’’.
Janice Bennett w książce ,,Święty Graal odnaleziony. Prawdziwa historia Świętego Kielicha z Walencji’’ z 2007 r. postawiła zaskakującą tezę. Jej zdaniem prawdziwy Święty Graal przechowywany jest w katedrze w Walencji w Hiszpanii. Relikwię ocalił przed pogańskimi siepaczami św. Wawrzyniec.
Jeszcze dalej zaszedł w swych wnioskach włoski mediewista, prof. Mario Moiraghi (ur. 1942 ). W swojej pracy ,,Wielka księga Graala między historią a legendą od króla Artura po Marię Magdalenę’’ z 2006 r. zakwestionował historyczność cywilizacji starożytnych Celtów jako antyrzymski i antykatolicki fantazmat wywodzący się dopiero z XVIII wieku (kontrargumentem wobec tego stwierdzenia mogliby być moim zdaniem liczni święci katoliccy z krajów celtyckich, zwłaszcza z Irlandii). Głosząc ową kontrowersyjną tezę powołał się na prace uczonych: S. Jonesa ,,The Atlantic Celts: ancient people or modern invention?’’ (1999) oraz J. Hobswama i T. Ranera (red.) ,,The invention of tradition’’ (1996). Zdaniem Moiraghiego legendy o Graalu są pochodzenia perskiego, a ich akcja rozgrywa się w zaratusztriańskiej Persji. Historycznym pierwowzorem króla Artura miał być natomiast włoski św. Galgano (1148 – 1181), rycerz, który zatopił swój miecz w skale i został pustelnikiem.
Pomysł na poszukiwane Graala w Azji nie jest nowy. Już włoski faszysta Julius Evola (1898 – 1974) twierdził, że zamek Monsalvat, miejsce przechowywania Graala znajdował się w Indiach. 3
Naziści z organizacji SS Ahnenerbe oprócz wielu innych cennych artefaktów, poszukiwali również Świętego Graala. Do SS należał niejaki Otto Rahn (1904 – 1939), który jako pierwszy przedstawił Święty Kielich jako obiekt czci katarów, rzekomych potomków Wizygotów. Zamkiem Monsalvat miała być katarska twierdza Montsegur, zaś katolickim krucjatom miał przyświecać cel odebrania heretykom ich skarbu. W rzeczywistości katarzy wyznający religię dualistyczną, odrzucali kult relikwii, tak jak całą materię, uważaną przez nich za dzieło szatana. Choć nazizm został oficjalnie potępiony, brednia esesmana Rahna do dziś cieszy się powodzeniem…
Istnieją też inne teorie, niekiedy bardzo fantazyjne, utożsamiające Graala min. z Sampo (młynkiem z mitologii fińskiej mielącym mąkę, sól i pieniądze4), Bafometem (bożkiem templariuszy5), kamieniem filozoficznym 6, mówiącym meteorytem, chustą św. Weroniki, flakonikiem na perfumy św. Marii Magdaleny lub ukrywaną przez Kościół linią jej potomków z Jezusem Chrystusem (wymysł Dana Browna, który w pierwszych latach XX wieku solidnie namieszał wielu ludziom w głowach, krytykowany nie tylko przez katolików, ale też np. przez Umberta Eco), a nawet z materiałem radioaktywnym.
Legenda o Graalu posiada również polski wątek. Według legendy kielich był przechowywany w kościele w Bezławkach (województwo warmińsko – mazurskie). Trafił tam jako dar litewskiego księcia Świdrygiełły, rzekomo wywodzącego się od króla Haralda Godwinsona, poległego w bitwie z najazdem Normanów pod Hastings.
Od 1928 r. działa okultystyczna sekta Ruch Świętego Graala, który przypisuje kielichowi znaczenie magiczne. Założył ją Abd – Ru – Shin, właśc. Oskar Ernst Bernhardt (1875 – 1941), z pochodzenia Niemiec.
Rosyjska teoria spiskowa (nieprzypadkowo zbieżna ze zbrodniczą polityką Putina) głosi, że Święty Graal znajdował się na Krymie, zaś król Artur był wzorowany na Chrystusie i Dymitrze Dońskim. Jest ona tematem książki ,,Chrystus urodził się na Krymie. Tam też umarła Bogurodzica’’ autorstwa Anatolija Fomienki i Gleba Nosowskiego, ,,specjalistów’’ od nowej chronologii, wydana w 2007 r.
Motyw Graala pojawia się również w takich utworach literackich i filmowych z gatunku fantasy jak: ,,Mgły Avalonu’’ Marion Zimmer Bradley, opowiadanie ,,Rycerskość’’ ze zbioru ,,Dym i lustra’’ Neila Gaimana, filmy ,,Monty Python i Święty Graal’’ (1975) i ,,Iron Sky 2: Inwazja’’ (2019) 7, ,,Opowieści z Narnii’’ C. S. Lewisa 8 (rajski zapach Aslana został zaczerpnięty z dawnych opisów Graala, Julia i Eustrachy po przybyciu do Ker - Paravelu, tak jak Perceval na zamku Króla Rybaka, zaniedbali zadania ważnego pytania, które mogło znacznie ułatwić im misję odnalezienia zaginionego księcia Riliana), wreszcie w licznych utworach Andrzeja Sapkowskiego (np. gnom Percival Schuttenbach, Ciri jako Graal, Reynevan porównywany do Percevala itd.).
Wreszcie sam wprowadziłem motyw poszukiwania Graala w swoich dostępnych na tym blogu opowiadaniach ,,Ojciec i syn’’ oraz ,,Arturiada’’.
1 Odsyłam do posta: ,,Maladie i inne opowiadania’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Legendy arturiańskie’’.
3 Odsyłam do posta: ,,Julius Evola’’.
4 Odsyłam do posta: ,,Kalevala’’.
5 Odsyłam do posta: ,,Templariusze’’.
6 Odsyłam do posta: ,,Alchemia’’.
7 Odsyłam do posta: ,,Iron Sky 2 Inwazja’’
8 Odsyłam do posta: ,,Cudowny świat Narnii’’.
