,,Lewatywa (greck. klysma), jest to płyn, który wlewa się, względnie wstrzykuje do odbytnicy, albo celem opróżnienia jelit przez zmiękczenie ich zawartości (woda, herbatka z rumianku, woda słona, mydliny, małe ilości oliwy lub gliceryny), albo celem opłukiwania błony śluzowej jelita rozmaitemi lekami. - L. odżywcze stosuje się w rozmaitych chorobach, w których normalne odżywianie jest niemozliwe (zwężenie przełyku, w chorobach umysłowych i t. d.)’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 9 Lauda do Małpy’’
Lewatywy stosowali już starożytni Egipcjanie, ponoć naśladując zimujące nad Nilem bociany, które wkładały sobie dzioby do odbytu. W wierzeniach egipskich pierwszą lewatywę zaaplikował samemu sobie ibis – święty ptak Thota za pomocą wsadzonego w kuper dziobu wypełnionego wodą.
W starożytnej Grecji podstaw naukowych do stosowania lewatyw dostarczała opracowana przez Hipokratesa teoria czterech humorów (krew, żółć, flegma i czarna żółć), w myśl której choroby miały wynikać z zaburzonej równowagi między tymi cieczami. Celem medycyny humoralnej obowiązującej aż do XVIII wieku było usuwanie z organizmu szkodliwych substancji np. przez puszczanie krwi czy właśnie lewatywy.
Początkowo lekarze posługiwali się w tym celu rurką lub zwierzęcym pęcherzem. W czasach nowożytnych wykonywaniu lewatyw służyły szpryce tzw. ,,strzelby Hipokratesa’’ mające końcówki metalowe, porcelanowe lub kościane. Wstrzykiwaną cieczą mogły być herbatki ziołowe, mleko, serwatka, soki, rosół, wino, odchody szczurów lub wróbli rozmoczone w ciepłym piwie, a nawet dym tytoniowy (ten ostatni aplikowano przy reanimacji uratowanych przed utonięciem). Zabieg wykonywano najczęściej rano na czczo.
Największą popularnością lewatywy cieszyły się w XVII – wiecznej Francji zwłaszcza na dworze Ludwika XIV. Sam monarcha jak też jego dworzanie obu płci nie wstydzili się publicznie obnażać pośladków, aby lekarz mógł wykonać zabieg. Choć w ówczesnej Polsce też stosowano lewatywy, na szczęście nie było w zwyczaju robić tego publicznie.
Częste wykonywanie tego zabiegu było szkodliwe dla zdrowia powodując min. kolki, bóle brzucha i nudności. Obecnie lewatywy stosuje się w leczeniu zaparć oraz przez operacjami i porodami.
