Pszczoły

Pszczoły są owadami z grupy żądłówek, tak jak osy i trzmiele. Żyją na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy.

Ich najlepiej znanym przedstawicielem jest pszczoła miodna. Jej chitynowa okrywa ma ostrzegawcze ubarwienie czarno – żółte w zgaszonym odcieniu. Ciało ma zarys elipsy. Tułów jest pokryty chitynowym ,,włosiem'' jak u trzmieli. W odwłoku jest ukryte żądło służące do obrony przed drapieżnikami. Użądlenie naszej pszczoły miodnej jest bolesne, ale śmiertelnie żądlą tylko jej amerykańsko – afrykańskie krewniaczki, chyba, że ktoś jest uczulony. W odróżnieniu od os i trzmieli, ginie po żądleniu zwierząt stałocieplnych, ponieważ żądło pszczele jest zakończone zadziorami. Głównymi wrogami pszczół są żołny, trzmielojady, ich populację pustoszy również czerwonka pełzakowata. Pszczoły żyją w gniazdach zakładanych w dziuplach drzew (barcie) i ulach (ul ,,współczesny'' został skonstruowany w Rosji w XVIII wieku). W ,,Biblii'' czytamy, że założyły barć w lwich trzewiach, co zainspirowało Samsona do ułożenia zagadki: ,,Z tego co pożera i jest mocny, wyszło to co się spożywa i jest słodkie''. Pszczele społeczeństwo dzieli się na kasty:

- królowa: najważniejsza samica w ulu, służy celom reprodukcji,

- robotnice: sterylne samice, pracujące nad rozwojem ula i broniące go,

- larwy – z nich powstaną nowe pszczoły

- trutnie – samce żyjące tylko po to, aby zapładniać królową; po spełnieniu zadania są wyganiane z ula i giną z głodu.

Są roślinożerne. Żywią się nektarem i karmią nim larwy. Z pyłku produkują miód stanowiący rezerwę pokarmową na zimę. Cenią go również ludzie, a oprócz miodu: pszczele mleczko i pszczeli jad używany do celów leczniczych. W Wielkiej Brytanii jedzono larwy pszczół i os zapiekane w miodzie. W przyrodzie odgrywają niebagatelną rolę w zapylaniu roślin kwiatowych. Wiele danych z życia pszczół zgromadził polski ksiądz Jan Dzierżoń żyjący w XIX wieku.

Oprócz pszczoły miodnej żyje jeszcze wiele innych gatunków pszczół. Pszczoła japońska, bardzo podobna do pszczoły miodnej, ma ciekawy zwyczaj obrony ula przed osami. Robotnice obsiadają osę i grzejąc swymi ciałami zabijają ją. Sprytny sposób oszczędzania żądła!

Niektóre pszczoły prowadzą samotny tryb życia. Należy do nich miesierka. Kształtem przypomina nieco trzmiela. Ubarwiona brązowo. Jej sposób opieki nad potomstwem opisał René Réaumur. Samica miesierki grzebie w piasku walcowaty tunel i wkłada do niego osłonki wycięte z liści róż, podobne do naparstków i wkłada do nich jaja. Larwy karmione są papką z pyłku i nektaru kwiatowego. W odróżnieniu od pszczoły miodnej, miesierka zanosi go we wgłębieniach na brzusznej stronie odwłoka, utworzonych ze sztywnych wyrostków chitynowych (pszczoła miodna zbiera go do wgłębień stawów zwanych ,,koszyczkami''. Są one przezroczyste i gdy pyłek jest kolorowy, pszczoła wygląda jakby była w kolorowych spodenkach).

Ciekawe miejsce do reprodukcji wybiera zadrzechnia. Można ją rozpoznać po ciemnym ubarwieniu chitynowej pokrywy i głośnym buczeniu. Gnieździ się w drewnie, drążąc w nim wielopiętrową jamę lęgową. Opiekuje się larwami i karmi je pyłkiem.

Inną samotną pszczołą jest pszczolinka. Przypomina trzmiela, a ciało ma pokryte grubym, chitynowym ,,włosiem'' koloru płowego. Usypuje piramidki z piasku i umieszcza w nich jaja.

Smuklik jest podobny nieco do osy. Gniazda grzebie w piasku, a larwy karmi kulkami z pyłku. 

Wielbłądy i lamy

Wielbłądowate są grupą ssaków parzystokopytnych skupiających 6 gatunków. Żyją w Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Wiemy, że w X wieku sprowadzono wielbłądy na Węgry. Mieszko I dał w prezencie jednego z nich młodemu cesarzowi niemieckiemu Ottonowi III.

Powstały 2 mln lat temu na preriach Ameryki Północnej. Najstarszym ich przedstawicielem był kamelops (camel – wielbłąd). Wyglądem przypominał współczesne gwanako.

Wielbłądowate współczesne dzielimy na wielbłądy właściwe i lamy.

Do młodszych wielbłądów właściwych zaliczamy dwa gatunki o podobnej anatomii: dromadera (Azja Południowo – Zachodnia, Środkowa i Afryka Północna) i baktriana (Azja Środkowa). Obydwa wielbłądy są znakomicie przystosowane do życia na pustyni. Skóra baktriana jest pokryta grubym futrem, chroniącym zwierzaka przed chłodem nocy. Najbardziej charakterystyczną cechą wielbłądów są ich ,,garby'' (dromader ma jeden, a baktrian dwa). Specjalnie użyłem tu cudzysłowu, ponieważ wielbłąd magazynuje w nich tłuszcz, a jego kręgosłup jest prosty. Wodę otrzymują z pożywienia. Nozdrza zamykane są zrogowaciałą skórą poprzez skurcz. Oczy są chronione podczas burzy piaskowej przez długie i sztywne rzęsy. Podobne do pazurów racice, wielkie jak talerze stołowe, chronią przed zapadaniem się w grząski piasek. Kiedy mogą żłopią wiele litrów wody. Jedzą rośliny pustynne, a czasem podgryzają sprzęt podróżny. Arabowie cenią wielbłądy i szanują je. W ich podaniach zanim Allach stworzył ląd, wielbłądy latały w powietrzu. Wzmianki o nich występują też w koranicznym opisie końca świata. Wykorzystują ich mięso, mleko, wełnę i odchody – w stanie wysuszonym jako opał. Wielbłądy służą też jako siłą pociągowa. Wielu odkrywców korzystało z ich usług. W tym celu zostały sprowadzone do Australii. Persowie i Rzymianie używali ich w wojsku do płoszenia koni.

Starsze od nich lamy żyją w Andach i dwa ich gatunki zostały udomowione przez Inków (lamy i alpaki). Lama uparta jak osioł, pluje gdy coś się jej nie podoba. Alpaki i lamy są hodowane od niepamiętnych czasów jako zwierzęta juczne, mleczne, rzeźne i dla wełny, która jest u nich bardzo długa. Uszy lam i alpak są zdobione kolczykami z kokardkami, aby można było odróżnić z jakiej hodowli dane zwierzę pochodzi. Ostatnio zdobywają popularność w Europie, głównie w Wielkiej Brytanii.

Przodkiem tych zwierząt jest gwanako, szczupłe o rudym zabarwieniu mięciutkiej sierści. Pochodzi z niej przednia wełna. Trzeba przyznać, że Inkowie rozsądnie gospodarowali tym bogactwem. W odstępach czasowych pędzili je do skalnych zagród i tam strzygli. Europejczycy natomiast mordowali je tysiącami, aby zdobyć wełnę. Obecnie są pod ochroną. Wełna z gwanako jest magazynowana i strzeżona, aby uniknąć inwazji kłusowników. Raz tylko użyto jej do użycia narzutki dla dyktatora Kuby, Fidela Castro podczas jego wizyty. Ceniona jest też wełna wikunii, zwanej wigoniem.

Owce

Owce są grupą ssaków parzystokopytnych spokrewnionych z bydłem i kozami.

Ich najlepiej znanym przedstawicielem jest owca domowa. Jej przodkiem jest muflon, a została udomowiona na Bliskim Wschodzie w górach. Jest znana człowiekowi od zarania dziejów. Już w greckim micie o Jazonie pojawia się baran o złotym runie. Wiele ludów starożytnych składało ofiary z owiec. Egipski bóg Chnum był przedstawiany z głową barana (samca owcy). Bezrogi baranek jest symbolem wielkanocnym. W 1429 r. książę burgundzki Filip Dobry ustanowił Order Złotego Runa przedstawiający złotego baranka. Liczenie owiec jest przereklamowanym sposobem na zaśnięcie. Dawniej największym producentem wełny była Wielka Brytania, a obecnie Australia. Owca domowa niewiele przypomina swego przodka. Ciało wydaje się grube i przysadziste z powodu pokrycia gęstą i skołtunioną sierścią zwaną runem. Barany zachowały po swoim przodku rogi, które są grube i zagięte do tyłu. Służą do obrony przed drapieżnikami i do walk o przewodnictwo w stadzie i o partnerkę. W odróżnieniu od wielu innych zwierząt gospodarskich, owca nie może przetrwać bez opieki człowieka, ponieważ ginie bez strzyżenia. Dostarcza człowiekowi mięsa (u dorosłych nazywa się ono baranina, u młodych – jagnięcina), mleka (polscy górale robią z niego wędzone sery oscypki, z kiszek baranich wytwarzano struny do instrumentów, zaś barani łój służył do celów oświetleniowych, a świece zeń były jadalne. Jednak najważniejszym materiałem uzyskiwanym z owcy jest jej wełna używana do produkcji ubrań. Najbardziej cenionym dostarczycielem skór owczych jest rasa karakułowa, z której pozyskuje się karakuł, czyli skórę poronionego jagniątka wydobytego z łona owcy. W przyrodzie owca jest szkodnikiem, zwłaszcza w Australii gdzie stwarza konkurencję pokarmową dla dzikich zwierząt roślinożernych.

Muflon, przodek owcy jest pokryty ciemnobrązową sierścią, zaś barany posiadają duże rogi. Zamieszkuje Europę Południową i Azję Południowo – Zachodnią. Został sprowadzony na Hawaje. W XIX wieku został sprowadzony na ziemie polskie w celach łowieckich (największa populacja żyje w Łysogórach). Barany muflonów można parzyć z owcą domową w celu uszlachetniania rasy.

Podobne do muflona są arui (Afryka Północna) i argali (Ałtaj, Chiny i Mongolia). Grzywiastą owcę arui widziałem w zoo safari w Świerkocinie. Obydwa gatunki żyją w środowisku górskim.

Jedyną owcą rdzennie występującą w Nowym Świecie jest owca gruboroga, podobna z wyglądu do muflona. Zwana bywa również owcą kanadyjską, co uwydatniło się w jej nazwie łacińskiej; Ovis canadensis. Żyje w Górach Skalistych. Czasem jej rogi rosną tak bardzo, że mogą kaleczyć głowę.