,, [...] Legendarny potwór, będący zwykle, jak większość potworów, symbolem prachaosu, przeciwieństwem ładu kosmicznego, nowego porządku boskiego, fantastyczną mieszaniną gatunków, płci, części ciała różnych, najczęściej niebezpiecznych zwierząt, najpopularniejszy potwór mitu i folkloru wielu krajów, niekiedy nie różniący się od węża (...). Bywa wężem zrodzonym aseksualnie z jaja złożonego przez koguta, mającym ciało pokryte rybimi łuskami, z nogami, skrzydłami i niekiedy łbem ptaka, z przednimi łapami (a nieraz i łbem) lwa, albo z uszami wołu, oczami demona, szyją węża, brzuchem mięczaka. W innych typach smoka występowały organy jaszczurki, ryby, ropuchy, słonia, konia, świni, barana, sokoła, ośmiornicy lub wieloryba. Bywa wielogłowy lub zaopatrzony w inne organy w nadmiernej liczbie; żyć może zarówno pod ziemią, jak w powietrzu. W najpopularniejszej postaci jest to pokryty łuską jaszczur buchający ogniem z pyska, z wielkimi skrzydłami nietoperza i kolczastym ogonem. Smok zrodził się w wyobraźni starożytnych, którzy nie mieli pojęcia o rzeczywistym istnieniu olbrzymich gadów kopalnych ery mezozoicznej (185 - 60 milionów lat temu). W różnych legendach i mitach smok jako istota ziemno - wodna miewa głowę długowłosej kobiety, jako stworzenie lądowe często wypija krew stworzeń zabitych jego potężnym, kolczastym ogonem; jako stwór powietrzno - wodny nieraz połyka ludzi i zwierzęta w całości; kiedy indziej fruwa jako skrzydlaty wąż. Chaldejski smok Tiamat miał cztery łapy, łuski i skrzydła. Smoki na monumentalnym Portyku Isztar, wzniesionym ku chwale Marduka przez Nebokadnezara II w Babilonie, to czworonogi kryte łuską, chodzące na orlich i lwich łapach, o ciele rogatego węża.
Smok - wąż - zasada zła (na Bliskim Wschodzie, gdzie występują duże, groźne, często jadowite węże). Egipski bóg - wąż Apep zaczajał się o świcie na boga - słońce Ra (Re), aby go pożreć; jego zwycięstwami były zaćmienia słońca. Grecy i Rzymianie przejęli wprawdzie ideę węża - smoka jako złowrogiej siły Chaosu, ale niekiedy wyobrażali go sobie jako siłę dobroczynną, jako chtoniczną istotę podziemną czuwającą nad urodzajem, głoszącą na żądanie wyrocznie, strzegącą skarbów i pięknych dziewic. Jednak ujemne cechy smoka z czasem przeważyły pod wpływem Biblii i chrześcijaństwa.
Wymieniane przez Biblię smoki (hebr. tannin) bywają zwierzętami lądowymi lub morskimi (Psalm 103 26) i pojmowane są przez egzegetów różnie - jako szakale, bazyliszki, jaszczurki, węże, krokodyle, wieloryby, Lewiatany, Behemoty, hipopotamy (Hiob 40,10), jędze itp., ale zawsze jako istoty groźne lub obrzydłe.
Ouroboros - emblematyczny smok - wąż staroż. Egiptu i Grecji, przedstawiany z ogonem w zębach, pożerający się i odradzający nieustannie; jako symbol gnostyków i alchemików wyrażał jedność wszechrzeczy, materialną i duchową, ustawicznie zmieniającą kształty w odwiecznym cyklu zniszczenia, odtwarzania i nieustannej odnowy. Wizerunek ouroborosa podsunął chemikowi nm. F. A. Kekulé von Stradonitz w 1865 ideę pierścieniowej budowy cząsteczki benzenu.
Smok - bóg. Król babiloński wzywa proroka Daniela (w Biblii: Daniel 14, 22 - 27), aby uczcił wielkiego smoka uważanego za boga. Daniel dał smokowi potrawę ze smoły, sadła i sierści, od której smok pękł, dowodząc tym, że nie jest bogiem. [...]
Groźne kształty smoka uczyniły go wcześnie atrybutem potęgi wojennej i władzy królewskiej. W Iliadzie Homera król Agamemnon ma na tarczy wyobrażenie trzygłowego, błękitnego smoka - węża. Średniowieczni wikingowie mieli także smoki na tarczach i rzeźbione łby smocze na dziobach swych okrętów. W Anglii przed podbojem normandzkim smok należał do głównych insygniów królewskich czasu wojny, wprowadzony przez Uther Pendragona, ojca króla Artura. W XX wieku włączono smoka urzędowo do herbu księcia Walii.
Na Dalekim Wschodzie smok zachował autorytet istoty dobroczynnej. W Chinach lung ('smok') stał się godłem narodowym i emblematem rodziny cesarskiej. Japoński tatsu ('smok') może do woli zmieniać swe wymiary, a nawet stawać się niewidzialny. W taoizmie smok jest wcieleniem boskich sił natury. Smoki chińskie i japońskie, mimo, że są istotami powietrznymi, nie mają skrzydeł.
W mit. gr. potworny smok - wąż Pyton, zrodzony przez Gaję, strzegł jej wyroczni u stóp Parnasu. Apollo zabił go strzałą z łuku i ustanowił w miejscu dawnej wyroczni nową, swoją, w świątyni delfickiej. Od Pytona pochodzić miała nazwa Pytii, wieszczki i kapłanki Apollina w Delfach.
Smok - wąż był strażnikiem świątyń, skarbów i dziewic w mit. gr., Złotego Runa, jabłek Hesperyd, jako istota czujna, o wyjątkowo przenikliwym wzroku. Perseusz zabija smoka (potwora morskiego), strażnika przykutej do skały królewny etiopskiej, Andromedy i poślubia ją. Jedną z 12 prac Heraklesa było zabicie hydry lernejskiej, potwora wielogłowego o ciele węża; każdą głowę bohater po odcięciu przypalał, aby nie odrosła. Wielogłowie smocze oznacza regres i rozwój wsteczny.
Vrdra w mit. ind. to smok, który nie pozwalał spaść deszczom monsunowym; zabity przez Indrę, głównego boga panteonu wedyckiego. [...]
Zęby węża - smoka - talizmany zapewniające pomyślność i zdrowie. Gdy mityczny Kadmos założył Kadmeę, przyszłe Teby, zabił węża - smoka i zasiał jego zęby w ziemi; powyrastali z nich wojownicy, którzy się wzajem pozabijali; pięciu pozostałych przy życiu, nazwanych Spartoi (gr. 'zasiani') stało się protoplastami arystokracji tebańskiej. Podobnie postąpił Jazon, na polecenie króla Kolchidy, z zębami zabitego węża - smoka pilnującego złotego runa.
Pliniusz w swojej Historii naturalnej nie zadowala się stwierdzeniem, że smoki napadają latem na słonie, ale stara się wyjaśnić, dlaczego tak robią; robią to jego zdaniem, aby się orzeźwić krwią słoniową, która, jak wiadomo (!), jest zimna.
Wąż - smok - przeciwnik, prawróg, diabeł, susza, mróz, choroba, zaraza, ciemność, nieczystość.
Zwierz Apokalipsy to 'smok wielki, ryży, mający siedem głów i dziesięć rogów, a na głowach - siedem koron; ogon jego ciągnął się przez trzecią część gwiazd niebieskich' (12, 3 - 4). Siedem głów wyobraża tu 7 grzechów głównych: ludzka głowa - pycha, wąż - zazdrość, wielbłąd - gniew, ślimak - nieczystość, hiena - chciwość itd. Archanioł Michał i aniołowie walczyli ze smokiem, 'i zrzucony został ów smok wielki, wąż starodawny, nazwany diabłem i szatanem, który zwodzi cały świat' (12,9). Ten obraz węża - szatana - smoka, strąconego anioła, przejęło późniejsze chrześcijaństwo: stał się on wyobrażeniem błędu, grzechu, herezji, pogaństwa, diabła; wyobrażano go leżącego [...] pod stopami świętych i męczenników, archanioła Michała, św. Małgorzaty z Antiochii i św. Jerzego (...), św. Marty (siostry Łazarza), św. Bernarda z Clairvaux, św. Sylwestra (papieża, 314 - 335), św. Teodora z Pontu (dawanego patrona Wenecji), św. Samsona, arcybiskupa Dola, św. Donata, św. Klemensa z Metzu, św. Romana z Rouen, niekiedy samego Chrystusa [...].
Smok u gnostyków chrześc. - absolut, anioł świtu, wyzwoliciel, pojednawca, duch wszelakiej wiedzy. [...]
Beowulf, skandynawski heros - wiking, bohater tytułowy najwcześniejszego poematu epickiego lit. staroangielskiej (...), ginie w walce z pustoszącym kraj, ognistym smokiem, zabijając go jednak przed śmiercią. Sigurd, bohater Völsunga Saga i Pieśni o Nibelungach, zabija smoka Fafnira strzegącego skarbu karłów, symbolu nieśmiertelności, zjada serce smoka, co pozwala Sigurdowi rozumieć mowę ptaków. W Pieśni, jako Zygfryd, wykąpawszy się we krwi zabitego smoka, bohater otrzymuje rogową skórę i staje się odporny na ciosy.
Język smoczy (jaszczurczy, bazyliszkowy) - oszczerczy, potwarczy [...].
Krew smocza - fetysz wojenny, talizman przynoszący szczęście; w wielu mitach ostrza włóczni i strzał zanurzone w niej zadają nieuleczalne, śmiertelne rany. [...]
Pysk smoka - brama Piekieł.
Smok trzygłowy - indoeuropejski potwór burzy.
Ślina smocza - trucizna.
Smok wawelski z legendy, prawdop. od Smoczej Jamy (w której zapewne znajdowano kości); wzorowany na Księdze Daniela 914, 22 - 27) w Biblii i niezliczonych europejskich legendach średniowiecznych; zabity przez 'krakowiaczka' Skubę, który dał mu do zjedzenia siarkę zaszytą w baranią skórę.
Przysłowie: Smok moczydła nie utraca - wg bajek ludowych słowiański bożek Chworz o wyglądzie smoka panował nad lądem i nad wodą. Moczydła - ogon.
Gwiazdozbiór Smoka - atrybut mądrości nieba. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''
