,,Historia jest najlepszym nauczycielem, który ma najgorszych uczniów’’ – Indira Gandhi.
W moich
utworach jest dużo historii. Poemat dygresyjny ,,Milenium, czyli
Nowe Triumfy’’; nawiązujący do ,,Triumfów’’
Franceska Petrarki, opowiada o XX wieku. Jego bohaterka, Jena ov
Blackeyova, którą Rok 1999 zabiera do Armagedonu, spotyka tam min. Papieży od św. Piusa X do bł. Jana Pawła II, Alberta
Einsteina, Witolda Gombrowicza, Elvisa Presleya, Ormian pomordowanych
przez Turków w czasie I wojny światowej i ofiary Holocaustu, Adolfa
Hitlera, Józefa Stalina i Grigorija Rasputina. W 2003
r. w czasie letnich wakacji napisałem trylogię historyczno –
fantastyczną ,,Pawlaczyca’’, opowiadającą o czasach PRL – u. W obu powieściach o królowej Tatrze, występują
nazwy historyczne jak: Burus (tak Ibrahim ibn Jakub nazywał Prusy),
Çatal Höyük (najstarsze obok Jerycha, jeszcze prehistoryczne
miasto, odkryte w Turcji), Tmu – Tarakan (średniowieczny gród nad
Morzem Czarnym, przylegający do Rusi Kijowskiej), oraz Mohenedżo
Daro (najstarsza ludzka osada, zbudowana w Dolinie Indusu). Niektóre
postaci mają historyczne pierwowzory: wyjadający mózgi sęp Nąpkś
– Nopokoś (Karol Marks), przewrotny krasnolud Ixmarg – Iżmargł
(Antonio Gramsci, włoski filozof – marksista, autor teorii
,,marszu przez instytucje’’), czerwony smok Nilats (Józef
Stalin), Kościej i brunatny smok Reltih – to ostatnie imię znaczy
w języku nowoludzkim: ,,morderca’’ (Adolf Hitler),
Evoliusz z Apapu (kontrowersyjny i mało znany, włoski filozof
Julius Evola), Wieńczesław II Czerwono – Czarny (Stiepan Bandera,
barwy krwi i ziemi były symbolem UPA), Kylnem z Małego Młyna
(Andrej Melnyk), książę Taras Długa Kita (Taras Czuprynka,
właściwie: Roman Suchewycz), Bubiec (Taras Bulba – Boroweć),
Trójrożec (Widdiłło) etc. Na sabacie w Alpenlandzie, jedna
czarownica opowiada innym o przyszłości (nadejście Hitlera i Stalina), którą widziała w górskim źródle. ,,Legenda’’
przedstawia takie postaci historyczne jak: król Artur (zdania co do
jego historyczności są podzielone), Budzimir (jeden z braci Mieszka
I, faktyczne imię nieznane), Czcibór, Dobrawa, św. Andrzej, Jezus Chrystus, Karol Wielki, Arystoteles, Aleksander Wielki, Juliusz
Cezar, Ludwik Pobożny, Maryja, Mieszko I, przez długi czas
uważani za legendarnych Lestek, Siemowit i Siemomysł (ostatnie
badania archeologiczne potwierdziły, że przed Mieszkiem I rządziło
ze trzech władców), Neron, twórca pierwszego państwa
słowiańskiego Samon, pierwszy władca Rusi Kijowskiej, kniaź Oleg,
cesarz rzymski Witeliusz, św. Weronika, św. Piotr, Papieże
wczesnośredniowieczni, Paweł Włodkowic, jego oponent na soborze w
Konstancji, Johann Falkenberg, pierwszy faraon Menes (naprawdę
nazywał się Narmer), Kleopatra, jej siostra Arsinoe, Marek
Antoniusz, Oktawian August, Platon, Otto I Wielki i św. Stefan,
król Węgier. W wieku przedszkolnym bardziej interesowałem
się zwierzętami (zwłaszcza prehistorycznymi) niż historią.
Lubiłem jednak książki ,,Życie dzieci w dawnych wiekach’’
(praca zbiorowa) i napisaną pod kierunkiem Regine Pernoud przez
Philippe’a Brocharda ,,W średniowiecznym zamku’’ z
serii ,,Tak żyli ludzie’’. W 1995 r. dostałem od
nauczycielki ,,w nagrodę za postępy w nauce’’ książkę
Dinah Starkey ,,Atlas odkryć’’ (z niej zaczerpnąłem
czarodziejskie fontanny w Afryce). We wczesnych latach szkoły
podstawowej moją historyczną pasją było średniowiecze –
ceniłem je za głęboką wiarę i kulturę rycerską. Średniowiecze
zostawiło ślad w moich fantazjach. Na jego poziomie żyli
mieszkańcy Krainy Białych Pól, oraz Ojcowa. W czwartej klasie
szkoły podstawowej cały rok zajęć z historii był poświęcony
historii Polski. Wówczas powstanie listopadowe, styczniowe, oraz
obie wojny światowe, zlewały mi się w jedno (Wojnę), a także
hołdowałem pewnym stereotypom. Myślałem, że wszyscy władcy
Polski byli najlepsi na świecie (moi ulubieni to Mieszko I, Bolesław
Chrobry, Kazimierz Wielki, św. Jadwiga Andewageńska, Stefan Batory,
Jan III Sobieski i Stanisław Leszczyński), Polacy zawsze odnosili
zwycięstwa (pod Cedynią, Głogowem, na legendarnym Psim Polu, pod
Płowcami, Grunwaldem, Wiedniem, przy oblężeniu Jasnej Góry, pod
Racławicami, Warszawą 1920 roku, w bitwie o Wielką Brytanię,
Monte Cassino) i zawsze walczyli w słusznej sprawie – o wolność
swoją, lub innych narodów. Teraz wiem, że to niestety nieprawda.
Oprócz dobrych, mieliśmy też złych lub nieudolnych władców
(Henryk Walezy, Michał Korybut Wiśniowiecki, August II Mocny,
August III Sas, Stanisław August Poniatowski), oprócz zwycięstw,
ponosiliśmy też klęski, będące jednak ,,zwycięstwami
moralnymi’’ (Legnica, Warna, Maciejowice, powstania
listopadowe i styczniowe, kampania wrześniowa, powstanie
warszawskie). Czasami, choć wyjątkowo rzadko w porównaniu z innymi
narodami, uczestniczyliśmy też w wojnach zaborczych – np. w
dymitriadach, w narzucaniu napoleońskiego jarzma Włochom, Haiti,
Hiszpanii i Portugalii, w agresji państw komunistycznych na
Czechosłowację w 1968 r., czy nawet obecnie, ginąc w interesie USA
i Izraela w Iraku i w Afganistanie. W klasie piątej zaczęła mnie
uczyć historii, pani Anna ov Scayapakova, a program nauczania
wzbudził mój entuzjazm. Ludzie pierwotni, Egipcjanie, Mezopotamia,
Izrael, Fenicja, Grecja, Rzym, średniowiecze do czasów Kazimierza
Wielkiego – czy to nie interesujące? Z wielką pieczołowitością
prowadziłem zeszyt do historii. Marzyłem, by studiować zoologię,
lecz od zawsze moją ,,piętą Achillesową’’ była matematyka – nienawidziłem jej serdecznie. Na maturze zdawałem
historię.
Moje
ulubione tematy: ludzie pierwotni (podobali mi się jako część
dzikiej, prehistorycznej przyrody), starożytni Egipcjanie,
starożytna Persja, średniowiecze, Celtowie, Słowianie, Wikingowie,
Anglo – Saksonowie (zainteresowałem się nimi pod wpływem Tolkiena), XX wiek, a zwłaszcza dwudziestolecie międzywojenne.
Ulubione
serie i autorzy: ,,Życie codzienne’’ (o Hebrajczykach,
starożytnych Atenach, Etruskach, Grekach i Rzymianach mieszkających
w podbitym Egipcie, o Prusach i Jaćwięgach, średniowiecznych
zakonnikach, XIII – wiecznej Francji i Anglii; była to moja
pierwsza i ulubiona pozycja z tej serii, o średniowiecznym Krakowie,
o feudalnej Rusi i Rosji, o św. Jadwidze Andewageńskiej i
Władysławie Jagielle, o Turcji osmańskiej, o podróżnikach
przemierzających nowożytną Europę, o marginesie społecznym w
Paryżu czasów François
Villona, o renesansowym Poznaniu, XVII – wiecznym Gdańsku,
polskiej magnaterii z XVII wieku, polskich zakonnicach z XVII wieku,
francuskich protestantach XVI – XVIII wieku, o Holandii czasów
Rembrandta, XVII – wiecznej Hiszpanii, po tej książce śniło mi
się, że w mojej szkole wprowadzono naukę języka hiszpańskiego,
Bliskim Wschodzie w XIX wieku, o mieszkańcach Pałacu Buckingham od
królowej Wiktorii do Elżbiety II, oraz o włoskiej mafii), ,,Tak
żyli ludzie’’ (,,W średniowiecznym zamku’’, ,,W
starożytnym Egipcie’’, ,,W czasach Majów, Azteków i
Inków’’), ,,Tak żyli ludzie w dawnej Polsce’’
(,,Tradycje świąt dorocznych’’ i ,,Wielkie
batalie’’), ,,Strraszna historia’’ (,,Ci
odjazdowi jaskiniowcy’’, ,,Ci niesamowici Egipcjanie’’,
,,Ci rewelacyjni Grecy’’, ,,Ci wredni Rzymianie’’, ,,Okrutni
Rzymianie’’, ,,Ci koszmarni Celtowie’’, ,,To
okropne średniowiecze’’, ,,Groźni rycerze w ponurych
zamczyskach’’, ,,Ci okrutni Wikingowie’’, ,,Ci sprytni
Słowianie’’, ,,Pokrętni Piastowie’’, ,,Dynamiczna dynastia
Jagiellonów’’,,Srodzy Sasi’’, ,,Narwani Normanowie’’,
,,Krwawa Szkocja’’, ,,Okrutni królowie i wredne królowe’’,
,,Trudne czasy Tudorów’’, ,,Ci paskudni Aztekowie’’, ,,Ci
niewiarygodni Inkowie’’, ,,Atrakcyjni królowie elekcyjni’’,
,,Szemrane czasy Stuartów’’, ,,Sakramencki sarmatyzm’’,
,,USA’’, ,,Wredna wiktoriańska Anglia’’, ,,Wiek XX’’,
,,Nieznośna niepodległość’’, ,,Straszna I wojna światowa i
totalnie straszna II wojna światowa’’, kolorowe
przewodniki: ,,Rycerze’’, ,,Piraci’’, ,,Czarownice’’,
,,Wojownicy’’, ,,Strraszna historia świata’’,
,,Okrutne annały’’, ,,Księga zwariowanych różności’’,
,,Księga okropności z przeszłości’’, ,,Krwawe
rewolucje’’, oraz ,,Paranoja panujących’’),
,,Sławy z krypty’’ (o Alu Capone, Kleopatrze, Williamie
Szekspirze i Leonardo da Vinci), wielotematyczna brytyjska seria
,,Patrzę – Podziwiam – Poznaję’’ (,,Broń i
zbroje’’, ,,Średniowiecze’’, ,,Rycerze’’,
,,Szpiedzy’’, ,,Piraci’’, ,,Indianie’’),
wielotematyczna niemiecka seria ,,Co i jak?’’ (tom o
starożytnym Egipcie), zeszyty ,,Dzieje narodu i państwa
polskiego’’ (przeczytałem prawie wszystkie z wyjątkiem
dwóch, poczynając od książki ,,Od Prasłowian do Polaków’’,
a kończąc na ,,Ostatnich latach II Rzeczypospolitej’’),
,,Nowa Marianna’’(prace historyków ze szkoły Annalles,
np. ,,Królowie cudotwórcy’’ Marca Blocha, ,,Skrzydła
anioła’’ Jeana Delumeau, czy ,,Historia miłości
macierzyńskiej’’ Elisabeth Bedinet), Jean Delumeau (,,Strach
w kulturze Zachodu’’), Carlo Ginzburg (,,Ser i robaki.
Wizja świata pewnego młynarza z XVI wieku’’), Jerzy
Topolski (,,Od Achillesa do Beatrice de Planissoles’’ –
o historii historiografii), Ceram (,,Bogowie, groby i uczeni’’),
Aron Guriewicz (o średniowiecznych exemplach, czyli anegdotach
mających wzbogacać kazania), Henry Olmstead (o starożytnej Persji
czasów Achemenidów), Aleksander Krawczuk (,,Stąd do
starożytności’’, ,,Z powrotem do starożytności’’, ,,Wojna
trojańska’’, ,,Perykles i Aspazja’’, ,,Sprawa Alkibiadesa’’,
,,Sennik Artemidora’’, ,,Juliusz Cezar’’, ,,Kleopatra’’,
,,Herod Wielki’’, ,,Tytus i Berenika’’, ,,Julian
Apostata’’, ,,Ostatnia olimpiada’’, ,,Neron’’, ,,Poczet
cesarzy rzymskich. Pryncypat’’, ,,Rzymianki’’), Anna
Świderkówna (,,Bogowie zeszli z Olimpu’’, ,,Rozmowy o
Biblii’’, wywiad – rzeka z tą autorką), Aleksander
Brückner (,,Mitologia słowiańska i polska’’, ,,Starożytna
Litwa. Ludy i bogi’’, ,,Różnowiercy polscy’’), Jerzy
Strzelczyk (,,Wandalowie i ich afrykańskie państwo’’,
,,Odkrywanie Europy’’, ,,Od Prasłowian do Polaków’’,
,,Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian’’, ,,Słowianie
Połabscy’’ ), Aleksander Bocheński (,,Dzieje głupoty
w Polsce’’), Szymon Kobyliński (bogato ilustrowany
podręcznik do historii, ,,Szymona Kobylińskiego gawędy o broni
i mundurze’’, jeszcze jedna książka, której tytułu
zapomniałem – w liceum dowiedziałem się, że nie był zawodowym
historykiem), Benedykt Zientara (,,Świt narodów europejskich’’),
Johann Huizinga (,,Jesień średniowiecza’’), Henryk
Samsonowicz (,,Złota jesień polskiego średniowiecza’’),
Paweł Jasienica (na studiach powiedziano mi, że bardziej
kompetentni odeń są zawodowi historycy), Bogusław Wołoszański
(na studiach dowiedziałem się, że zawodowi historycy negatywnie
oceniają jego programy), Wojciech Roszkowski, Norman Davies
(krytykowali go p. Eva ov Tomas, Voytakus ov Viernitis, Jaroslavus ov
Einkupis, Andreus ov Leovishiner), Wiktor Poliszczuk (,,Gorzka
prawda’’ o ukraińskim nacjonalizmie), Edward Prus
(,,Banderomachia’’), Carl Olson i Sandra Miesel
(,,Oszustwo Kodu Leonarda da Vinci’’), Jurij Drużnikow
(,,Zdrajca nr 1 czyli wniebowzięcie Pawlika Morozowa’’) i
profesor Jerzy Robert Nowak (artykuły w ,,Niedzieli’’ i w
,,Encyklopedii ‘Białych Plam’’’, niektórzy go
wyklinają).
Wśród
moich dobrowolnych lektur, mógłbym ponadto wymienić takie teksty
źródłowe jak: ,,Gilgamesz’’, apokryfy Nowego Testamentu, w tym apokryfy syryjskie,
,,Iliadę’’ i ,,Odyseę’’ Homera, ,,Wojnę
peloponeską’’ Tukidydesa, poezje Owidiusza, ,,Żywoty
cezarów’’ Swetoniusza, zbiór refleksji Rzymian na temat
teatru, ,,Metamorfozy, albo Złotego osła’’ Apulejusza
(do sięgnięcia po tę książkę w ramach studiów zachęcił mnie
prof. Santyjovabus ov Anatamargus), ,,Wyznania’’, ,,Państwo
Boże’’ , ,,Przeciw akademikom’’, ,,Solilokwię’’,
,,O nieśmiertelności duszy’’ i ,,O wielkości duszy’’
św. Augustyna, ,,Beowulfa’’,
oryginalne ,,Baśnie 1001 nocy’’ (Pavlas ov Vidłar
pożyczył mi pierwszy tom), ,,Kronikę polską’’ Gala
Anonima, ,,Historię królów Brytanii’’ Geoffreya z
Monmouth, ,,Życie’’ bł. Henryka Suzo, ,,Opisanie
świata’’ Marco Polo, zbiór relacji słynnych odkrywców pod
redakcją Mariana Pisarka, ,,Summę teologiczną’’ św.
Tomasza z Akwinu, ,,Złotą legendę’’ bł. Jakuba de
Voragine, ,,Opowieści Okrągłego Stołu’’, ,,Percevala, albo
opowieść o Graalu’’ Chretiena de Troyes, ,,Księgę
królewską’’ Firdusiego, ,,Kwiatki św. Franciszka z
Asyżu’’, ,,O naśladowaniu Chrystusa’’ i ,,O
naśladowaniu Maryi’’ Tomasza a Kempis, ,,Kojiki’’
– ważne dzieło dla poznania japońskiej mitologii, ,,Boską
komedię’’ Dantego, poezje Petrarki, ,,Dekameron’’
Giovaniego Bocaccia, ,,Popol vuh’’ – świętą księgę
Majów, zawierającą ciekawe mity, ,,Ćwiczenia duchowe’’
św. Ignacego Loyoli, ,,Żywot człowieka poczciwego’’
Mikołaja Reja, ,,Historyję prawdziwą o przygodzie żałosnej
książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej
Katarzyny’’ Marcina Kromera, ,,Cyda’’ Pierre’a
Corneile’a, ,,O duchu praw’’ Monteskiusza, relację
polskiego medyka, towarzyszącego odsieczy wiedeńskiej, ,,Traktat
o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny’’
św. Ludwika Grignon de Montfort, ,,Podróże Guliwera’’
Jonathana Swifta, ,,Przygody Münchhausena’’ Gottfrieda A.
Bürgera, ,,Kandyda’’ Woltera, ,,Kubusia Fatalistę i
jego pana’’ Denisa Diderota, ,,Monachomachię’’
Ignacego Krasickiego, ,,Powrót posła’’ Juliana Ursyna
Niemcewicza, ,,Fircyka w zalotach’’ Franciszka
Zabłockiego, ,,Pieśni Osjana’’ Josepha Mc Phersona,
,,Drogowskazy dla grzeszników. O grzechu, Sakramencie
Pokuty i rzeczach ostatecznych’’ św. Jana Marii Vianneya,
,,Pamiętnik szeregowca Wheelera’’ (brytyjskie
spojrzenie na wojny napoleońskie), ,,Czarownicę’’ Julesa
Micheleta, ,,Klechdy, czyli starożytne podania ludu polskiego i
Rusi’’ Kazimierza Władysława Wóycickiego, objawienia bł.
Anny Katarzyny Emmerich o Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa (to właśnie
jeden z tych tomów zainspirował Mela Gibsona do nakręcenia filmu →
,,Pasja’’), ,,Rękopis znaleziony w czyśćcu’’
– objawienia francuskiej zakonnicy z XIX wieku, ,,Nędzników’’
Victora Hugo (do sięgnięcia po tę powieść w ramach studiów
zachęcił mnie prof. Vladimirus ov Stepina), ,,O powstaniu
gatunków’’ Karola Darwina i jego ,,Autobiografię i wybór
listów’’ , ,,Złotą gałąź’’
George’a Frazera, ,,Dzieje Polski w zarysie’’ Michała
Bobrzyńskiego, falsyfikaty ,,Księgę Oera linda’’ i ,,Vlesovą Knigę’’, ,,Ortodoksję’’ Gilberta
Keitha Chestertona, ,,Pożogę’’ Zofii Kossak –
Szczuckiej, ,,Proces’’ Franza Kafki, ,,Bunt mas’’
Jose Ortegi y Gaseta (do sięgnięcia po tę lekturę zachęcił mnie
w ramach studiów dr. Ericus ov Krasukov), ,,Argonautów
Zachodniego Pacyfiku’’ i inne prace etnograficzne Bronisława
Malinowskiego (sięgnąłem po nie pod wpływem pana Andreusa ov
Leovishinera), ,,Dziennik Mistrza i Małgorzaty'' Michaiła i
Jeleny Bułhakowów, ,,Mojego ojca i dęby’’ oraz
,,Dywizjon 303’’ Arkadego Fiedlera, ,,Medaliony’’
Zofii Nałkowskiej (książka ta opisywała tak straszne rzeczy, że
długo nie mogłem się zmusić, aby ją przeczytać), ,,Nasze
modlitwy'' – modlitewnik z 1948 r. (należał do mojej ś. p.
Babci), ,,Pamiętnik z powstania warszawskiego’’
Mirona Białoszewskiego, zbiór kazań bł. Jana XXIII, ,,Kształcenie
charakteru’’ ks. Mariana Pirożyńskiego, ,,Po
wyzwoleniu’’ Barbary Skargi, ,,Archipelag GUŁAG’’
Aleksandra Sołżenicyna, ,,Inny świat’’ Gustawa Herlinga
– Grudzińskiego (lektura liceum; moją ulubioną postacią z tej
książki jest Kostylew; gdy w 2005 r. poszedłem do szpitala
psychiatrycznego, postanowiłem sobie być taki jak on), ,,Zniewolony
umysł’’ Czesława Miłosza, ,,Z kontynentu na kontynent’’
Thora Heyerdahla, dzieła bł. Jana Pawła II – encykliki
,,Redemptor hominis’’, ,,Dives in misericordia’’,
,,Laborem exercens’’, ,,Slavorum apostoli’’, ,,Dominum et
vivificantem’’, ,,Redemptoris Mater’’, ,,Solicitudo rei
socialis’’, ,,Redemtoris missio’’, ,,Centesimus annus’’,
,,Veritatis splendor’’, ,,Evangelium vitae’’, ,,Ut unum
sint’’, ,,Fides et ratio’’ i ,,Ecclesia de
Eucharistia’’, ,,Rosarium Virginis Mariae’’, ,,Dar
i Tajemnica’’, zbiór homilii na Anioł Pański i zbiór
kazań z Roku Jubileuszowego 2000, ,,Wstańce, chodźmy!’’,
oraz ,,Pamięć i tożsamość’’, ,,Byli’’
Teresy Torańskiej (do sięgnięcia po ten zbiór wywiadów zachęcił
mnie w ramach studiów prof. Adamus ov Papaverov), ,,Śmierć
Zachodu’’ Patricka Buchanana, oraz ,,Biohazard’’
Kena Alibeka i Stephena Handmana, opowiadający o sowieckim programie
wytwarzania broni biologicznej.
,,Gdybyś
dawniej to napisał, to byś wisiał!’’ – rzekła
pani Eva ov Tomas po lekturze ,,Milenium...’’. W swojej
twórczości dużo zajmowałem się polityką, choć na krótko
zaniechałem tego pod wpływem artykułów profesora J. R. Nowaka
,,’Autorytety’’’ i ,,’Autorytety’ w Polsce’’.
George W. Bush, Osama bin Laden, Saddam Husein, Lech Wałęsa, Adam
Małysz, Stanisław Papież, Roman Giertych, Andrzej Lepper, Renata
Beger – każda z tych osób mogłaby odnaleść w ,,Tatrze’’
coś z siebie. Chodzę na wybory i uważam to za patriotyczny
obowiązek, lecz na kogo głosuję, tego nie powiem.
Do moich
ulubionych nauczycieli historii należeli: panowie Ravialus ov
Simajdis, Marianus ov Remvkov, Santyjovabus ov Anatamargus, Edvardus
ov Rimarus, Kristoferianus ov Petelinov, Stefanus ov Savadis,
Sejmofamus ov Skrix, Carolus ov Olivius, Voma ov Parus, pani
Malkiesna ov Tesluka, Henrikus ov Šmokołov, Andreus ov Romanus i
Voi’slavus ov Gajduk. W liceum lubiłem rozmawiać o historii z
polonistką, panią Evą ov Tomas.
Śniło
mi się, że:
- prof. Aleksander Gieysztor był
rymarzem,
- zostałem magistrem inżynierem
historii.