,,Istoty jasności i mroku tańczą na ostrzu gilotyny i Izyda lęka się poety. Istoty jasności i mroku przywdziewają i odrzucają kostiumy człowieka, maszyny i boga, a Izyda kocha ich taniec. Istoty jasności i mroku rodzą się w wielkiej liczbie i umierają w jednej chwili. Mogą znów powstać, a Izyda akceptuje ich stroje’’ - Roger Zelazny ,,Istoty światła i mroku’’
W lipcu 2025 r. przeczytałem powieść fantasy amerykańskiego pisarza Rogera Zelaznego ,,Istoty światła i mroku’’ (ang. ,,Creatures of Light and Darkness’’) z 1969 r. zawierająca elementy science fiction, a nawet poezji i dramatu. Z 1988 r. pochodzi pierwszy przekład polski Anny Kraśko, zatytułowany ,,Stwory światła i ciemności’’. W 2024 r. ukazał się nowy przekład Piotra W. Cholewy.
Przedstawione w powieści uniwersum zostało w dużej mierze zainspirowane mitologią egipską. Akcja rozgrywa się przypuszczalnie w dalekiej przyszłości. Wzmiankowane są takie postaci historyczne jak Lew Trocki (1879 - 1940), amerykański piosenkarz Woody Guthrie (1912 - 1967) i Fidel Castro (1926 - 2016). W bezmiarze Kosmosu znajdowały się siedziby egipskich bogów; Dom Życia i Dom Śmierci oraz liczne Światy Środkowe: Blis, D’donori, Marachek i Interludici. Wykonywanie fugi temporalnej umożliwiało przemieszczanie się między światami.
Ryc. za: Adobe Stock
Nawiązaniem do mitologii greckiej jest Minotaur w … schronie przeciwatomowym i czworooki pies, strażnik magicznej rękawicy, nazywany Cerberem. Święte buty, ustawione na ołtarzu i adorowane przez wyznawców, wywodzą się od skrzydlatych sandałów Hermesa. Wskazuje na to fragment, w którym główny bohater, Wakim uniósł się w powietrze po ich założeniu.
Pierwowzorem Spiżu, metalowego, ośmionogiego konia Stalowego Generała, był również ośmionogi Sleipnir, wierzchowiec skandynawskiego boga Odyna. Stalowy Generał był wiecznie niespokojnym uczestnikiem wojen i rewolucji na całym świecie, min. bitwy pod Stalingradem (1942 – 1943) i nieudanej, amerykańskiej inwazji w Zatoce Świń (1961), podczas gdy Odyn był bogiem wojny.
Nornowie, zwani Brotz, Purtz i Dulp byli trzema ślepymi karłami – kowalami. Dodać należy, że w skandynawskich mitach, Norny były trzema potężnymi siostrami o imionach Urda, Werdandi i Skuld, tkającymi nić przeznaczenia.
Mitologia egipska została potraktowana dość swobodnie. W powieści Zelaznego bogowie byli nazywani Aniołami Stacji, choć starożytni Egipcjanie nie znali aniołów.
Ozyrys, władca Domu Życia miał ptasią głowę (tak jak jego syn, Horus), choć w starożytnym Egipcie był przedstawiany zawsze z głową ludzką.
Izyda, ukazana jako niewierna żona Ozyrysa i kochanka Seta, przebywając na wygnaniu stała się Czerwoną Czarownicą. Towarzyszył jej familiar (chowaniec) ze szczurzym ogonem i skrzydłami.
Anubis był władcą Domu Śmierci zgodnie z mitologicznym pierwowzorem przedstawionym jako człowiek z głową szakala. Podlegli jego władzy zmarli (wśród nich ludzie i różne fantastyczne stwory), wiedli ponurą egzystencję, pozbawieni wolnej woli i zdolności odczuwania przyjemności.
Thot, tożsamy z Hermesem Trismegistosem, był synem Seta i nosił tytuł Księcia, Który Był Tysiącem. Anubis panował go zabić, mówiąc, że swoją nieśmiertelnością zagraża istnieniu Wszechświata.
Tyfon również był synem Seta. Stracił cielesną postać i ukazywał się jedynie jako cień czarnego konia. W tekstach greckich imieniem Tyfon określano samego Seta.
Neftydia (Neftyda) była ukochaną Thota, smutną z powodu utraty swej cielesnej postaci. W mitologii egipskiej była żoną Seta.
Set trafił do Domu Śmierci, gdzie stał się niewolnikiem Anubisa. Otrzymał od niego nowe imię, Wakim i postać robota. Anubis odebrał pokonanemu bóstwu pamięć i kazał mu, aby zabił swojego syna, Thota. W czasie misji Wakim napotkał dwóch czarowników; kapłana Madraka i poetę Vramina. Nim odszedł w nieznanym kierunku, zwyciężył Bezimienną Bestię (literackie echo egipskiego mitu o walce Seta z wężem Apopisem). Demoniczne cechy Seta ujawniły się w scenie, w której utożsamił pokonaną przez siebie Bezimienną Bestię z Bogiem. Zamierzał w ten sposób wzbudzić rozpacz w kapłanie Madraku.
,, […] Widzi twoje słabości, jak widzi je u wszystkich istot, które spotyka. Stara się wciągnąć cię do bitwy innego rodzaju, takiej, w której walczysz sam ze sobą, by pokonało cię poczucie winy, które w tobie wzbudził. Nie zwracaj na niego uwagi!’’ - op. cit.
Ostatecznie pod wpływem zwodniczej przemowy Seta, Madrak zabił sztyletem Anubisa.
Horus był synem i mścicielem Ozyrysa. Pokochał pielęgniarkę Megrę. Wyznaniem miłości, odczarował ją, gdy była zaklęta w maszynę. Megra została żoną Horusa i mieli dziecko. Przyznaję, że ten wątek powieści spodobał mi się najbardziej :).
Ogólnie powieść nie należy do łatwych. Zawiera spiętrzone intrygi i nieoczekiwane zwroty akcji.
