,,I łuskę smoka, i ząb wilczycy,
I suchą mumię rzuć czarownicy’’
- William Szekspir ,,Makbet’’
,,Mumja, zwłoki zabezpieczone specjalnem postępowaniem przed rozkładem. Zwyczaj mumifikacji spotyka się u rozmaitych ludów; najlepiej znane są m. egipskie. Zwyczaj ten sięga czasów zamierzchłych, a utrzymał się do VI w. po Chr.; stoi on w ścisłym związku z wiarą w życie pozagrobowe. O sposobie balsamowania zwłok wspominają już pokrótce Herodot i Diodor. W czasach najstarszych umiano zachowywać tylko zewnętrzne kształty ciała, później wynaleziono środki, zapobiegające kurczeniu się skóry. Łatwo zapadające się części ciała wypychano gliną, wapnem, piaskiem i trocinami z dodatkiem substancyj aromatycznych, szczególnie uzyskiwanych z cebul. Później zarzucono ten sposób i starano się zachowywać kształty ciała zapomocą bandaży. Mózg usuwano otworem, wykonanym w sklepieniu jamy nosowej. Balsamowanie polegało na usunięciu wnętrzności z wyjątkiem serca, potem zanurzano ciało na 30 – 40 dni w roztworach soli, następnie wnętrzności poświęcone w świątyni układano w jamie ciała, poczem całe zwłoki zawijano w opaski nasycone żywica. Barwa m. jest ciemnobrunatna, lub czarna (m. z Memfis), albo żółtawa z matowym połyskiem (m. z Teb). Obok m. składano w grobach zwoje papirusowe o treści religijnej, kosztowności, skarabeusze, posążki bóstw i amulety. Twarz nakrywano często maskami złoconemi, w późniejszych czasach malowanemi portretami, mającemi dużą wartość artystyczną. W r. 1881 znaleziono liczne m. królewskie (Tutmozis III., Setis I., Ramazes I., II., III.). Egipcjanie balsamowali również zwłoki zwierząt świętych: byków, kotów, krokodyli, ryb i i.
Oprócz Egipcjan balsamowały zwłoki i inne narody: Meksykanie, Peruwjanie, Inkowie, ludy Australji, Indjanie i Eskimosi. U różnych ludów rozmaite były sposoby sporządzania m.’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 11 Moroksyt do Optyka’’
Od tysięcy lat egipskie mumie pobudzają ludzką wyobraźnię do tworzenia strasznych historii.
W mitologii egipskiej bóg Ozyrys został zabity i poćwiartowany przez swego brata, Seta. Następnie bogini Izyda, żona i zarazem siostra Ozyrysa, pozbierała jego rozczłonkowane ciało i złożyła je w całość. Wspólnie z Anubisem, bogiem o głowie szakala i Neftydą, żoną Seta, zabalsamowała Ozyrysa, tworząc z niego pierwszą mumię (egipskie: ,,sah’’).
Powszechnie dziś używane słowo ,,mumia’’ pochodzi od arabskiego słowa ,,mumija’’ określającego bitumin (dosłownie: smołę). Arabowie, którzy podbili Egipt w VII wieku, błędnie sądzili, że mumie są pokryte właśnie tą substancją.
W średniowieczu i w czasach nowożytnych przywożone z Egiptu mumie były składnikami leków i mikstur magicznych. Świadczy o tym chociażby przytoczony na wstępie fragment XVII – wiecznej tragedii Szekspira. Po leki wytwarzane z mumii sięgali tacy władcy jak: król Francji, Franciszek I, królowa Francji, Katarzyna Medycejska i królowa Anglii, Elżbieta I. Wierzono, że przewożenie mumii na statku sprowadza sztorm.
Zabalsamowane zwłoki odegrały dużą rolę w dawnej literaturze i filmie grozy. Należy tu wspomnieć o kulawej księżniczce Hermontis (Théphilie Gautier ,,Stopa mumii’’ z 1840 r.), Allamistakeo (Edgar Allan Poe ,,Pogawędka z mumią’’, 1845), mumii numer 249 (Arthur Conan Doyle ,,Mumia zmartwychwstała (Lot No. 249)’’, 1892), mumii z powieści Brama Stokera ,,Klejnot siedmiu gwiazd’’ (1903), Pechowej Mumii, która min. miała jakoby przyczynić się do zatonięcia ,,Titanica’’ (legenda miejska zapoczątkowana w 1870 r), mumii Jacka Thortona (zaginiony, amerykański film krótkometrażowy z 1911 r.), klątwie Tutanchamona (legenda miejska z 1922 r.), Imhotepie (mającym swój historyczny pierwowzór bohaterze filmu ,,Mumia’’ z 1932 r.), kapłanie Kharisie (bohaterze filmu ,,Dłoń mumii’’ z 1940 r.) i wreszcie, z czasów nam współczesnych – o księżniczce Ahmanet (film ,,Mumia’’ z 2017 r., który nawiasem mówiąc, oglądałem ;). Zainteresowanych perypetiami tych i innych straszydeł odsyłam do świetnej książki Bartłomieja Grzegorza Sali ,,W upiornym laboratorium. Homunkulus, golem, potwór Frankensteina, Mr Hyde i inni’’.
We współczesnej fantastyce straszą takie mumie jak: przybierający postać zabalsamowanych zwłok, bogin prześladujący czarownicę Parvati Patil (J. K. Rowling ,,Harry Potter i Czara Ognia’’), egipski kapłan Nefi, przebudzony w Warszawie lat 80 – tych XX wieku (Andrzej Pilipiuk ,,Wampir z M- 3’’), sumeryjski mag Kreol (Aleksander Rudazow, dylogia ,,Arcymag’’), asyryjska mumia Kandar (Neil Gaiman ,,Księga cmentarna’’), siostry Cleo i Nefera de Nile (,,Monster High’’) oraz Murray (cykl filmów ,,Hotel Transylwania’’).
