Zwierzęta jadowite cz. 2 Kręgowce

Wszystkie ryby jadowite żyją w morzach tropikalnych.

Skorpena przypomina wyglądem skrzydlicę, z którą jest zresztą spokrewniona. Jej trujące płetwy są krótsze i bardziej zaokrąglone. Ryby te są niebezpieczne dla człowieka.

Po angielsku skrzydlica nazywa się lion fish ponieważ jej płetwy piersiowe przypominają lwią grzywę.

Ryba – kamień (szkaradnica) jest ciemnobrązowa; czatuje na dnie na ryby i skorupiaki i ma zdolność upodabniania się do otoczenia. Jest to ryba bardzo groźna dla człowieka. Aborygeni z Quesland odgrywają przedstawienia, podczas których jeden z aktorów następuje nogą na drewniany model ryby – kamienia i udaje zmarłego.

Najbardziej znaną rybą trującą jest żyjąca w wodach opływających Japonię fugu. Mięso tej ryby jest jadalne, ale wystarczy przebić wątrobę, a jad rozprowadza się po całym ciele ryby czyniąc mięso niejadalnym. Według japońskiego prawa, rybę tę mogę przyrządzać tylko odpowiednio wyszkoleni kucharze.

Na świecie żyje dużo trujących płazów.

Z płazów bezogonowych są to ropuchy. Z wyglądu ropuchy są podobne do żab, różnią się jednak powierzchnią skóry, która jest pokryta gruczołami jadowymi wyglądającymi jak krosty, mimo iż płaz jest całkiem zdrowy. Jad ropuchy potrafi zabić nawet tchórza. Z powodu jadu obawiano się niegdyś ropuch. Jeśli u kogoś znaleziono w domu ropuchy, posądzano go o czary. Było to błędem, ponieważ zjadając niszczące uprawy owady i ślimaki, ropuchy są bardzo pożyteczne. Na zimę gromadzą się w piwnicach, żeby zapaść w sen zimowy (hibernacja).

Największą ropuchą świata jest aga, jeszcze bardziej trująca od naszych ropuch. W przeciwieństwie do naszej ropuchy szarej czy pętówki babienicy oprócz gruczołów trującą ma również skórę. W latach 30 – tych XX wieku przywieziono ją z Ameryki Południowej do Australii, aby opanować plagę chrząszczy na plantacjach trzciny cukrowej.

W Ameryce Południowej żyją również drzewołazy. Trybem życia żaby te są podobne do rzekotek. Jad drzewołaza zwanego ,,żabą straszliwą'' jest mocniejszy od kurary. Drzewołazy mają kolorowe, ostrzegawcze ubarwienie. Indianie z Ameryki Południowej używają jadu tych żab do zatruwania strzał. Wystarczy dotknąć drzewołaza, aby umrzeć dlatego Indianie łapią je rękoma owiniętymi liśćmi i wsadzają do kosza. Następnie dotykają ich skóry końcem strzały, aby jad płynął obficiej. Po zakończeniu ,,operacji'' wypuszczają drzewołazy na wolność.

Żyjąca także w polskich górach salamandra plamista nosi ludową nazwę ,,jaszczurka deszczowa''. Mimo podobieństwa do jaszczurek, traszki i salamandry należą do płazów ogoniastych. Salamandra plamista ma żółte plamy na czarnym tle pełniące rolę ostrzegawczą. Jedynym zwierzęciem niewrażliwym na jad salamander i ropuch jest zaskroniec.

Każdy słyszał o jadowitych wężach, ale często opowiada się o nich rzeczy przesadzone. Oprócz niektórych węży innymi jadowitymi gadami są trzy gatunki jaszczurek.

W Polsce żyją cztery gatunki węży (żmija, zaskroniec, gniewosz plamisty, wąż Eskulapa), ale tylko żmija zygzakowata jest jadowita. Występuje w dwóch odmianach:\

- ciemnej – najpospolitsza

- rudej – rzadsza i najmniej znana.

Kiedyś rudą odmianę żmii zygzakowatej bezpodstawnie uważano za groźniejszą od ciemnej. Z wszystkich węży polskich, żmija została najpóźniej objęta ochroną. Żmija zygzakowata jest mało groźna w porównaniu z innymi jadowitymi wężami i nie atakuje bez potrzeby (to samo dotyczy innych węży). Od jej jadu umierają tylko starcy, dzieci i osoby chore. A oto co należy w takiej sytuacji zrobić:

- spuścić zatrutą krew (można posłużyć się bańką lekarską, nie wysysać),

- odkazić,

- wstrzyknąć surowicę

- wezwać lekarza.

Surowica jest produkowana z jadu danego gatunku. Jad służący do wyrobu surowicy jest zbierany w ten sposób, że hodowany w laboratorium jadowity wąż gryzie brzeg szklanego naczynka trzymany za głowę.

Jeszcze w XX wieku uważano, że w Polsce mamy jeszcze jednego jadowitego węża zwanego miedzianką. Wężem tym miały być: rude żmije zygzakowate, gniewosze plamiste, a nawet padalce, które są niejadowite, a ponadto należą do jaszczurek! Miedzianka nie istnieje, mimo to niektórzy ludzie nadal wierzą w jej istnienie i pod tym pretekstem usiłują zamordować każdego napotkanego węża. Wszystkie węże są ,,pożyteczne'' ponieważ zjadają gryzonie niszczące uprawy.

W innych krajach europejskich oprócz żmii zygzakowatej żyją inne żmije (żebrowana i łąkowa) oraz

wąż malpolon (Malpolon monspessulansus). Jad tego węża w ogóle nie działa na człowieka. W Azji żmija zygzakowata zamieszkuje Syberię (zimą zapada w odrętwienie).

W Azji Środkowej i na Bliskim Wschodzie żyje żmija lewatyńska.

W Azji Południowo – Wschodniej i Środkowej w miastach tropikalne węże zarówno jadowite (np. kobry) i niejadowite (pytony) są gadami synantropijnymi. Chowają się w piwnicach, w szafach, pod łóżkami, na strychach.

Bardzo charakterystyczne dla Azji Południowej są kobry (kobra egipska żyje w Afryce Północnej). Są łatwe do rozpoznania po charakterystycznym skórnym ,,kapturze''. Widnieje na nim biały wizerunek podobny do okularów, dlatego kobry bywają nazywane okularnikami. W mitologii indyjskiej znak ten został nadany przez Buddę za osłonięcie przed słońcem. Wizerunek okularów może spełniać rolę ostrzegawczą. Skóra kobry jest najczęściej brązowa., natomiast kobra plująca jest ciemnoczerwona. W Indiach wielką atrakcją są popisy zaklinaczy węży, podczas których zwierzę kołysze się w takt muzyki. Tak naprawdę nie hipnotyzuje kobry muzyka (węże są głuche), lecz działa tak na nie strach przed uderzeniem.

Najgroźniejszymi wężami świata są węże morskie (jedna kropla ich jadu wystarczy do zabicia pięciu ludzi). W starych opowieściach żeglarskich węże morskie występują jako wielkie potwory zatapiające statki. Tak naprawdę osiągają zaledwie 90 cm długości i nie atakują ludzi bez potrzeby. Żywią się rybami, skorupiakami i mięczakami.

W Afryce żyje bardzo wiele gatunków żmij.

Jedna z nich – żmija gabońska wyróżnia się grubymi zębami.

Żmija rogata ma nad oczami ,,daszek'' ze zrogowaciałej skóry. Ta żmija zwana z arabskiego sahban, jest bardzo groźna dla człowieka.

Żmija iberyjska żyjąca w Hiszpanii i w północnej Afryce ma na nosie mięsisty wyrostek pokryty łuskowatą skórą. Podobna do niej żmija nosoroga zasiedla południową Europę i Azję Mniejszą.

Innym jadowitym wężem afrykańskim jest prowadząca nadrzewny tryb życia mamba zielona.

W Ameryce Północnej żyją grzechotniki (inne węże z tej grupy pozna Czytelnik później).

Grzechotnik został tak nazwany, ponieważ jego ogon jest zakończony rogową ,,grzechotką'' służącą do ostrzegania innych zwierząt o tym, że jest jadowity.

Na tych samych terenach żyje wąż koralowy. Skóra tego węża jest w czarno – czerwone i białe pasy pełniące rolę ostrzegawczą.

W Ameryce Południowej żyją dwa gatunki grzechotnikowatych, które na drodze ewolucji straciły kostne ,,grzechotki''. Są to: groźnica niema mająca ogon zakończony kolcem i żararaka o ogonie chwytnym.

Najgroźniejsze węże Australii to taipan i wąż tygrysi. Nawet jeśli ukąszony przez nie człowiek przeżyje, zatrutą kończynę trzeba amputować.

Na świecie żyją dwa gatunki jadowitych jaszczurek: heloderma arizońska i heloderma meksykańska¹. Żyją w Ameryce Północnej. Charakteryzują się krępym tułowiem i krótkim, grubym ogonem. Żywią się owadami, gryzoniami, zjadają także jaja i pisklęta naziemnych ptaków.

Rzęsorki należą do ssaków owadożernych. Zdobycz porażają jadem zawartym w ślinie. Dla człowieka niegroźne, jedynie miejsce ukąszenia jest zaczerwienione, puchnie i przez kilka dni boli. W Polsce żyją dwa gatunki rzęsorków: rzęsorek rzeczek i rzęsorek mniejszy. Żywią się owadami, ślimakami, żabami, traszkami, małymi rybami i myszami.

Innym jadowitym ssakiem jest żyjący w Australii dziobak należący do stekowców. Samiec dziobaka ma w okolicach palców kończyn tylnych rogowy kolec podłączony do zbiorniczka z jadem. Dziobak kłuje nim aż do wyczerpania się zapasu².

1 Trzecim gatunkiem jadowitej jaszczurki jest waran z Komodo, co jednak odkryto dopiero niedawno. Przypuszcza się, że plejstoceński australijski waran megalania też był jadowity

2 Inne jadowite ssaki to należące do owadożernych almiki – almik kubański i almik haitański.