,,Litwo, Ojczyzno moja
ty jesteś jak zdrowie;
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie’’
- Adam Mickiewicz ,,Pan Tadeusz’’
W sierpniu 2022 r. przeczytałem antologię Anny Koprowskiej – Głowackiej ,,Opowieści z kraju nad Wilią. Baśnie i legendy litewskie’’ z ilustracjami Justyny Sokołowskiej.
Akcja rozgrywa się w różnych zakątkach Litwy, przeważnie w bliżej nieokreślonej przeszłości. Z postaci historycznych z zamierzchłych dziejów Litwy pojawiają się książęta Giedymin (1275 – 1341), założyciel Wilna i jego syn, książę trocki, Kiejsut (1297 – 1382), oraz pokutująca po śmierci, polska królowa Bona Sforza (1494 – 1557).
Przeplatają się wątki chrześcijańskie z pogańskimi. Z kręgu wierzeń chrześcijańskich pochodzą takie postaci jak Bóg (stojący na straży sprawiedliwości) i Matka Boska Ostrobrmska (troszczyła się o 12 królewiczów zaklętych w orły), a także anioły (za zgodą Maryi dały pieniądze z kościelnej puszki ubogiemu sierocie) i diabły (wyprowadzane w pole przez sprytnych bohaterów).
Na kartach książki przesuwa się też barwny korowód bóstw z mitologii pogańskich Bałtów.
Biruta, niegdyś służąca bogom jako wajdelotka (kapłanka) została małżonką księcia Kiejsuta,zaś po jego zamieniła się w boginię.
Inną deifikowaną władczynią była mityczna królowa Krumine (odpowiednik greckiej Demeter), ucząca swoich poddanych uprawy roli. Jej córkę porwał i poślubił Pokolo, bóg podziemnej krainy zmarłych, zwanej Pragaras. Pokolo uczynił porwaną dziewczynę boginią i miał z nią gromadkę dzieci. Całość przypomina grecki mit o Demeter i jej córce, Korze, porwanej przez Hadesa.
Bóstwami były również Jurata, królowa Bałtyku, nieszczęśliwie zakochana w rybaku Castitisie, oraz olbrzymi wodny wąż Żaltis, którego zabili zazdrośni braci pięknej Egle.
Wileńska rusałka Usparime wcześniej była przykładną wajdelotką, dziewiczą kapłanką. Z powodu miłości do przystojnego rycerza została skazana na utopienie w worku razem z psem, kotem i żmiją.
Czarownice latały na miotłach i w każdą Noc Świętojańską urządzały sabat na szczycie góry Szatryi, gdzie tańczyły razem z diabłami. Władała nimi królowa, urodziwą Jauterite, żonę olbrzyma Aleisa.
Antologia opowiada też o takich istotach jak królowa mokradeł, mówiące wilki i niedźwiedź, dwie księżniczki zaklęte w potwory i odczarowane przez odważnych i uczciwych młodzieńców, duchy pięknych kobiet, czarnoksiężnik pokonany przez własnego ucznia, 12 – głowy żmij i żelazny wilk, który przyśnił się księciu Giedyminowi.
Książka zawiera wspaniałe opowieści spisane pięknym językiem ;).
