Mity i legendy o Księżycu

 

 ,, [...] Plamy na Księżycu uważane były nieraz za blizny po walce z potworami, ale najczęściej widziano w nich postać ludzką: człowieka opisanego w Biblii (Num. 15, 32 - 3), który w puszczy zbierał drwa w dzień sobotni, za co Bóg kazał go ukamienować ('zabito go kamieniami i umarł jak Pan Bóg przykazał'), starą babę z koszem na plecach lub tkającą, albo zajętą przędzeniem; w czasach antycznych rozpoznawano tam Endymiona, w średniowieczu - Judasza lub Kaina z wiązką cierni, w Polsce pana Twardowskiego. Ze zwierząt widywanych na Księżycu najpopularniejszy był królik. [...]

 

    Uważano, że Księżyc oddziałuje na płyny ciała, krew żylną, menstruacyjną, 'humory' ciała; ciecze przyrody; wzrost listowia, morskich małżów i raków; obłęd, zwłaszcza kobiet, szał ekstatyczny menad i bachantek; wyobraźnię, natchnienie poetyckie. [...]

 

    Księżyc był powszechnie przedmiotem kultu, ale, inaczej niż Słońcu i niebu, nie przypisywano mu szczególniejszej potęgi. W strefie międzyzwrotnikowej Księżyc jest najczęściej płci żeńskiej, podobnie jak w mitologii grecko - rzymskiej (Artemida - Diana - Hekate - Febe, łowczyni, królowa zwierząt, utożsamiana z Księżycem - Seleną - Luną, gdy jej brata - bliźniaka Apollina zidentyfikowano ze Słońcem - Heliosem). Nieliczni męscy bogowie Księżyca to egipski Ah, później Chonsu, babiloński Sin - Nanna, semicki bóg Szahar. Również dla ostatków niektórych dawnych ludów łowieckich jest on istotą męską, np. dla Buszmenów afrykańskich, krajowców australijskich, Pigmejów zairskich, Andamanów, Indian Chaco. W wielu mitach jest siostrą, żoną albo kochanką Słońca.

 

    Księżyc pojmowany był niekiedy, zwłaszcza przez starożytnych Egipcjan i Greków, jako siedziba dusz zmarłych zacnych ludzi, a przez gnostyków jako statek wiozący dusze. [...]

 

    Księżyc wiąże się z magią (zioła lecznicze zbierane przy jego blasku działają najskuteczniej), z duchami, czarami (promienie Księżyca są pożywieniem dla czarodziejek, udzielając im zarazem nieśmiertelności) [...]. 

 

    Limbus Księżyca to legendarna kraina księżycowa, gdzie przechowywane jest wszystko, co zmarnowano na Ziemi: stracony czas, roztrwonione bogactwa, niedotrzymane przyrzeczenia, niewysłuchane modlitwy, daremne łzy, bezowocne próby, nie spełnione marzenia, płonne nadzieje, próżne chęci itp. [...]

 

    Według wierzeń ludowych zmiana fazy sprowadza deszcze wpływające ożywczo na roślinność, stąd dawny obyczaj siania w pierwszej, a zbierania plonów w ostatniej kwadrze, aby nie zakłócać rytmu natury. Ceniono wpływ Księżyca na tworzenie się rosy, mleka w piersiach matek, rośnięcie pereł w muszlach, powstawanie kamieni szlachetnych, przesileń w chorobach, dni pomyślne i feralne itd. [...]

 

    Babiloński bóg Księżyca, Sin - Nanna, rządził biegiem życia ludzkiego i opiekował się handlem; kartagińskiej bogini Księżyca i nieba, Tanit, utożsamianej z Asztarte, składano ofiary z dzieci'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Krokodyle w dawnych wierzeniach

 

 ,, [...] Krokodyl [...] odradza się z błota jak feniks z popiołów [...].

 

     Przewiduje powodzie nilowe (jak rak i żółw). Atrybut św. Teodora (legionisty rz., dawnego patrona Wenecji, męczennika) przedstawiany wymiennie ze smokiem, i św. Pachomiusza, 290 - 346, twórcy cenobityzmu chrześc. (wspólnego życia zakonnego); wg legendy święty miał przepłynąć Nil na grzbiecie krokodyla. [...] występował też jako wierzchowiec - uosobienie Lubieżności. Ząb krokodyla - afrodyzjak, amulet.

    Łzy krokodylowe - obłuda, fałsz, fałszywe współczucie; przysłowiowy zwrot gr. - łac. [...] oparty na mniemaniu, że krokodyl płacze przed pożarciem ofiary. W okresie wypraw krzyżowych spotkano się na Wschodzie z poglądem, że krokodyl płacze, aby wzbudzić litość, a zbliżającego się dobroczyńcę chwyta i pożera. [...]

    Wg pojęć lud. może on pochłonąć, jak piekło, całego człowieka. [...]

    W folklorze różne części ciała zwierzęcia uchodzą za lek na wiele chorób.

    Krokodylowe łajno - odmładzanie. Smarowały nim twarze i szyje stare kobiety, aby odzyskać gładką skórę. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mity i legendy o kozach (i kozłach)

 

 ,, [...] Cap, zwierzę słoneczne, jest [...] poświęcone Agni, indoaryjskiemu bogu ognia, ognia ofiarnego i ogniska domowego, bogini śmierci Kali i bogu Warunie. [...]

 

    Kozioł poświęcony był babilońskiemu bogu Mardukowi, sumeryjskiemu Ninurcie, mezopotamskiemu Tammuzowi, babilońsko - asyryjskiej bogini miłości i płodności natury Isztar. [...] Koza kończąca się rybim ogonem lub laska z głową kozy była emblematem starobabilońskiego boga Ea, a jego świętym zwierzęciem - koziorożec. [...]

 

    Kozioł zwierzęciem ofiarnym Dionizosa. [...] niekiedy sam bóg stawał się kozłem, jak to uczynił, gdy Tyfon zaatakował bogów olimpijskich [...]. W czasie orgii dionizyjskich bachantki rozdzierały żywe koźlęta i przyodziewały się w skóry koźle (symbol chuci). 

 

    Kozioł poświęcony był Afrodycie jako zwierzę płodne i ogniste, stąd stał się wyobrażeniem rozpusty i lubieżności. [...]

    Koza była też zwierzęciem Hery i Hermesa.

 

    Koza w mit. gr. - błyskawica. Podwójna gwiazda Koza (Capella), najjaśniejsza w konstelacji Woźnicy, zapowiada burze i deszcze; jest to przeniesiona przez Zeusa między gwiazdy koza (lub nimfa Amaltea), która go karmiła, gdy był niemowlęciem, a także Asklepiosa [...].

    U Rzymian koza uchodziła za związaną z piorunem, dlatego chronili się przed nim nosząc [...] grubą, szorstką tkaninę z koziej wełny [...]. Według Pliniusza (Historia naturalna 28, 41) żelazo hartuje się najlepiej we krwi kozła.

 

    Koza była poświęcono skandynawskiemu bogów piorunów Thorowi i św. Anskarowi, apostołowi i patronowi Skandynawii. Koza Heidrin żywi się liśćmi jesionu Igdrasil; wydojony z niej miód pitny służy jako napój wojownikom Odyna w Walhalli.

    Koza - głupota. Tak długo ziemię kopytkiem drapała, aż nóż na własne gardło koza wykopała (ze śrdw. bajki fr.). [...]

 

    Złota koza w folklorze europ. - strażniczka skarbów w podziemiach ruin zamkowych. 

 

    Cap w śrdw. - diabeł o koźlich rogach i kopytach (przejęty z antycznych wizerunków satyrów, sylenów, Fauna, Pana itd.), gospodarz sabatów czarownic, z którymi ucztuje, bawi się i uprawia rozpustę jako ucieleśnienie chuci, zwierzę odrażające, cuchnące, pełne nieprawości, potępione. Ale już w Biblii (Lev. 17, 7) demony i diabły pustynne nazwano 'kosmatymi kozłami'. Średniowieczne wyobrażenie Chuci (Voluptas) i Rozpusty (Luxuria) w postaci nagiej kobiety jadącej na koźle. Przysłowia: Koza, diabeł - to jedno. Ma kozła w oczach - wg pojęć ludu w źrenicach czarownic odbijał się nie człowiek patrzący, ale diabeł w postaci kozła. [...]

    Koza - zima, grudzień, minojski bożek schyłku roku, przeciwieństwo barana, bożka początku roku. [...]

 

    Czterorożna koza - atrybut proroka Daniela.

 

    Jednorożna koza - atrybut Aleksandra Wielkiego. [...]'' 

- Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Czarny kot w islamie

 

,,W tradycji muzułmańskiej czarny kot ma własności magiczne, siedem żywotów, bywa godnym szacunku, ale złośliwym dżinnem; krwią jego można pisać zaklęcia rzucające urok'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Legenda o Dariuszu I Wielkim

 

 ,, [...] Według legendy Dariusz I był jednym z siedmiu książąt perskich, którzy się umówili, że ten z nich zostanie królem, którego koń pierwszy zarży; królem został Dariusz, bo kazał koniuszemu przyprowadzić swemu ogierowi klacz'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Legenda o Giotcie

 

 ,, [...] Wg anegdoty papież Benedykt XI miał zażądać od słynnego malarza wł. Giotta di Bondone (1266 - 1337) dowodu jego kunsztu. Giotto posłał mu w odpowiedzi idealne koło namalowane jednym, swobodnym pociągnięciem pędzla; stąd przysłowie: Okrągły jak O Giotta'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Legenda o Archimedesie

 

 ,,'Nie psuj moich kół', łac. Noli turbare circulos meos, wg legendy słowa Archimedesa (kreślącego na piasku figury geometryczne) do żołnierza rzymskiego, który zbliżał się, aby go zabić (w czasie zdobywania Syrakuz w 212 p . n. e.); typowa 'anegdota profesorska' (nm. Professorenwitz) o 'roztargnionym', a w istocie zatopionym w problemach swych badań uczonym'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mity i legendy o kogutach

 

 ,, [Kogut] Poświęcony był bogom słonecznym, takim jak Helios - Apollo (bo obwieszczał wschód słońca), Atena, Asklepios (bo 'kto rano wstaje, temu Bóg daje...' zdrowie), Mitra, Ormuzd, ale także bóstwom księżycowym (gdyż reaguje na światło obu ciał niebieskich), takich jak Selene, Persefona i Hermes, przewodnik dusz zmarłych, a zarazem opiekun ludzi wcześnie wstających: kupców, pasterzy, żeglarzy. Uważano [...], że pianie koguta odstrasza nie tylko czarownice i wróżki, mgły i niezdrowe powietrze nocne (zwłaszcza jeśli kogut był czerwony), złe duchy i demony (krwią jego smarowano kamień węgielny domu), które ulatywały przed jego pianiem (zwłaszcza jako świętego ptaka kultu Mitry), ale, wg Historii naturalnej Pliniusza, nawet lwy. Mimo, że kogut jest związany z ogniem, pianie jego ma, w wierzeniach ludu, uśmierzać pożary (czerwonego kura). [...]

 

    W mitologii gr. Alektryon (gr. 'kogut'), towarzysz Aresa w pijatykach i potajemnych romansach; gdy Ares spał z Afrodytą (żoną Hefajstosa), Alektryon alarmował kochanków, że już świta, że wschodzi wszystkowidzący Helios. Ale pewnej nocy zaspał i słońce zaskoczyło tę parę. Za karę Ares zmienił Alektryona w koguta, razem z jego hełmem, ostrogami i pióropuszem. [...]

 

    Według wierzeń ludowych był to pierwszy ptak, który zapowiedział narodziny Jezusa, i dlatego pieje przez całą noc Bożego Narodzenia; on też (wraz z kogutami na wieżach kościelnych) pierwszy zapowiedzieć na zmartwychwstanie ciał i nadejście dnia Sądu Ostatecznego. [...] Według legendy muzułmańskiej Mahomet spotkał w pierwszym niebie koguta tak olbrzymiego, że sięgał grzebieniem drugiego nieba. Pianie jego o świcie zrywało ze snu wszelkie stworzenie prócz człowieka. [...]

 

    Biały kogut poświęcony był Zeusowi, dlatego Pitagoras, według legendy, nie pozwalał ptaka zabijać ani jeść. [...] Był przyjacielem Allacha i jego proroka; jego pianie zdradza obecność anioła. [...]

 

    Według mit. skand. [czerwony kogut] zapowie ragnarok (zmierzch i upadek bogów, koniec świata) [...]

 

    W czasie sabatów czarownic koguty miały dawać znak pianiem, że czas uciekać. [...]

 

    Chantecler; postać koguta z wielu wersji Powieści o Lisie [...], gdzie się kogutowi wydaje, że to jego piękna pieśń zmusza co rano słońce do pojawienia się na niebie'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Fajrant

 Wczoraj ostatecznie skończyłem pisać czwarty, ostatni tom zbioru opowiadań ,,Wymrocze'', nad którym pracowałem w latach 2007 - 2020 (z kilkuletnią przerwą). W planach mam jeszcze cztery książki podobnej objętości, postanowiłem jednak do końca tego jakże niespokojnego roku, zrobić sobie przerwę z ich pisaniem.