,,Z boku, z pewnej odległości od reszty, leciał pobłyskując stalową zbroją Asasello. Znikł bez śladu nieprzystojny kieł i zez również okazał się kamuflażem. Oczy Asasella nie różniły się już teraz od siebie, były jednakowo puste i czarne, twarz zaś była blada i zimna. Teraz, lecąc, Asasello przybrał swą prawdziwą postać demona bezwodnej pustyni, demona – mordercy’’ - Michaił Bułhakow ,,Mistrz i Małgorzata’’
W lutym 2023 r. przeczytałem pracę popularnonaukową Aleksandra R. Michalaka ,,Szatan i demony. Wyobrażenia starożytnych Żydów i chrześcijan’’, która ukazała się nakładem wydawnictwa ,,Replika’’.
Autor, historyk z Uniwersytetu w Dublinie oparł się w swojej publikacji na takich źródłach jak: ,,Biblia’’ (oba Testamenty), apokryfy (np. ,,Księga Jubileuszy’’, ,,1 Księga Henocha’’, ,,Testament Hioba’’, ,,Arabska Ewangelia Dzieciństwa’’, ,,Dzieje Jana Pióra Prochora’’), oba Talmudy (Jerozolimski i Babiloński), greckie, koptyjskie i etiopskie teksty magiczne etc.
Bohaterami książki są takie demony jak: Belial, Mastema, Samael, Lucyfer (imię to, zanim na dobre przylgnęło do prowodyra zbuntowanych aniołów nosił także pewien … katolicki święty), wąż z Edenu, Lilith (pierwsza żona Adama, matka licznych demonów i morderczyni ludzkich dzieci), Lewiatan (wyobrażany jako potwór morski pokonany przez samego Jahwe), Behemot (olbrzymi zwierz lądowy), Czuwający (upadłe anioły, które spłodziły olbrzymów ze śmiertelnymi kobietami), Rabisu (skusił Kaina do zabicia Abla), Azazel (przeznaczony był dlań kozioł ofiarny wypędzany na pustynię), Ketaw Meriri, Agrat, seirim (podobne do kozłów, tajemnicze istoty mieszkające na pustyni), Belzebub (zdegradowany bóg pogański czczony w Ekronie), Asmodeusz (jego pierwowzorem był perski Aeszma), Gilgamesz (jeden z gigantów spłodzonych przez Czuwających i nazwany imieniem mitycznego króla Uruk), Asztar (zmaskulinizowana postać bogini Asztarte) i inne, których ,,imię jest Legion’’.
Złe duchy mogły (choć nie musiały) mieć rogi i aż dwanaście skrzydeł. Nie posiadały natomiast kolan, przez co nie mogły klęczeć przed Bogiem. Straszliwie cuchnęły, co mógł wykorzystać H. P. Lovecraft przy opisach Wielkich Przedwiecznych. Czasem przybierały postać zwierząt (węże, smoki, żaby, kozły, wielbłądy, psy, lwy, ptaki wydziobujące zasiane ziarno), a nawet roślin (palmy). Dawni Żydzi wierzyli, że hieny po upływie określonego czasu zamieniają się w demony. Czasem ukazywały się jako Murzyni lub Egipcjanie, bóstwa pogańskie (np. Asklepios, Minerwa) a także jako hybrydy ludzko – zwierzęce (centaur widziany przez św. Antoniego Pustelnika, kobieta z oślimi nogami, przywołana przez króla Salomona, czy istota z głową żaby i nogami wilka).
Zamieszkiwały pustynie, ruiny, pogańskie miejsca kultu, a nawet … latryny i łaźnie.
Sposobem na kontaktowanie się ludzi z demonami była magia. Praktykowały ją liczne czarownice żydowskie (istnieją legendy o ich ukrzyżowaniu), Jannes i Jambres (czarownicy egipscy, którzy rywalizowali z Mojżeszem przed obliczem faraona), król Salomon (za pomocą magicznego pierścienia zmuszał Asmodeusza i inne demony do budowania świątyni w Jerozolimie), Szymon Mag (pierwszy heretyk, który chciał odkupić od Ducha Świętego od Apostołów, zaś według legendy potrafił nawet latać), oraz Kynops (walcząc z nim św. Piotr wskrzesił śledzia). Chrześcijanie widzieli popleczników szatana również w poganach i heretykach.
Po stronie Boga, przeciwko demonom działały takie postaci jak: archaniołowie Michał, Gabriel i Rafał (legendy żydowskie dopisują do ich grona również Uriela), Abraham (imię tego patriarchy pojawia się również w pogańskich egzorcyzmach egipskich jako przejaw synkretyzmu religijnego), Dawid (grą na cytrze odpędzał złego ducha od króla Saula), Hiob (według apokryfu, nieszczęścia, które nań spadły, były zemstą szatana za zburzenie pogańskiej świątyni), Jezus Chrystus (w przeciwieństwie do sobie współczesnych nie potrzebował do egzorcyzmów magicznych akcesoriów), Maryja, Apostołowie (Piotr, Andrzej, Tomasz, Filip, Jan), oraz pustelnicy (np. święci Paweł, Antoni czy Makary). Demony lękały się znaku krzyża nawet gdy używał go nie – chrześcijanin, np. w przypadku cesarza Juliana Apostaty, którego szatan zaatakował podczas obrzędów ku czci bogini Hekate.
Demonologia judeochrześcijańska wywarła i wywiera do dzisiaj, ogromny wpływ na wierzenia i postępowanie ludzi na całym świecie (np. na rosyjskich starowierców, którzy uważali ziemniaki za owoc zakazany), a także na literaturę fantasy (np. na takich autorów jak cytowany powyżej Bułhakow czy Maja Lidia Kossakowska).
