Historia

,,Historia jest najlepszym nauczycielem, który ma najgorszych uczniów’’ – Indira Gandhi.

W moich utworach jest dużo historii. Poemat dygresyjny ,,Milenium, czyli Nowe Triumfy’’; nawiązujący do ,,Triumfów’’ Franceska Petrarki, opowiada o XX wieku. Jego bohaterka, Jena ov Blackeyova, którą Rok 1999 zabiera do Armagedonu, spotyka tam min. Papieży od św. Piusa X do bł. Jana Pawła II, Alberta Einsteina, Witolda Gombrowicza, Elvisa Presleya, Ormian pomordowanych przez Turków w czasie I wojny światowej i ofiary Holocaustu, Adolfa Hitlera, Józefa Stalina i Grigorija Rasputina. W 2003 r. w czasie letnich wakacji napisałem trylogię historyczno – fantastyczną ,,Pawlaczyca’’, opowiadającą o czasach  PRL – u. W obu powieściach o królowej Tatrze, występują nazwy historyczne jak: Burus (tak Ibrahim ibn Jakub nazywał Prusy), Çatal Höyük (najstarsze obok Jerycha, jeszcze prehistoryczne miasto, odkryte w Turcji), Tmu – Tarakan (średniowieczny gród nad Morzem Czarnym, przylegający do Rusi Kijowskiej), oraz Mohenedżo Daro (najstarsza ludzka osada, zbudowana w Dolinie Indusu). Niektóre postaci mają historyczne pierwowzory: wyjadający mózgi sęp Nąpkś – Nopokoś (Karol Marks), przewrotny krasnolud Ixmarg – Iżmargł (Antonio Gramsci, włoski filozof – marksista, autor teorii ,,marszu przez instytucje’’), czerwony smok Nilats (Józef Stalin), Kościej i brunatny smok Reltih – to ostatnie imię znaczy w języku nowoludzkim: ,,morderca’’ (Adolf Hitler), Evoliusz z Apapu (kontrowersyjny i mało znany, włoski filozof Julius Evola), Wieńczesław II Czerwono – Czarny (Stiepan Bandera, barwy krwi i ziemi były symbolem UPA), Kylnem z Małego Młyna (Andrej Melnyk), książę Taras Długa Kita (Taras Czuprynka, właściwie: Roman Suchewycz), Bubiec (Taras Bulba – Boroweć), Trójrożec (Widdiłło) etc. Na sabacie w Alpenlandzie, jedna czarownica opowiada innym o przyszłości (nadejście  Hitlera i  Stalina), którą widziała w górskim źródle. ,,Legenda’’ przedstawia takie postaci historyczne jak: król Artur (zdania co do jego historyczności są podzielone), Budzimir (jeden z braci Mieszka I, faktyczne imię nieznane), Czcibór, Dobrawa, św. Andrzej, Jezus Chrystus, Karol Wielki, Arystoteles, Aleksander Wielki, Juliusz Cezar, Ludwik Pobożny, Maryja, Mieszko I, przez długi czas uważani za legendarnych Lestek, Siemowit i Siemomysł (ostatnie badania archeologiczne potwierdziły, że przed Mieszkiem I rządziło ze trzech władców), Neron, twórca pierwszego państwa słowiańskiego Samon, pierwszy władca Rusi Kijowskiej, kniaź Oleg, cesarz rzymski Witeliusz, św. Weronika, św. Piotr, Papieże wczesnośredniowieczni, Paweł Włodkowic, jego oponent na soborze w Konstancji, Johann Falkenberg, pierwszy faraon Menes (naprawdę nazywał się Narmer), Kleopatra, jej siostra Arsinoe, Marek Antoniusz, Oktawian August, Platon, Otto I Wielki i św. Stefan, król Węgier. W wieku przedszkolnym bardziej interesowałem się zwierzętami (zwłaszcza prehistorycznymi) niż historią. Lubiłem jednak książki ,,Życie dzieci w dawnych wiekach’’ (praca zbiorowa) i napisaną pod kierunkiem Regine Pernoud przez Philippe’a Brocharda ,,W średniowiecznym zamku’’ z serii ,,Tak żyli ludzie’’. W 1995 r. dostałem od nauczycielki ,,w nagrodę za postępy w nauce’’ książkę Dinah Starkey ,,Atlas odkryć’’ (z niej zaczerpnąłem czarodziejskie fontanny w Afryce). We wczesnych latach szkoły podstawowej moją historyczną pasją było średniowiecze – ceniłem je za głęboką wiarę i kulturę rycerską. Średniowiecze zostawiło ślad w moich fantazjach. Na jego poziomie żyli mieszkańcy Krainy Białych Pól, oraz Ojcowa. W czwartej klasie szkoły podstawowej cały rok zajęć z historii był poświęcony historii Polski. Wówczas powstanie listopadowe, styczniowe, oraz obie wojny światowe, zlewały mi się w jedno (Wojnę), a także hołdowałem pewnym stereotypom. Myślałem, że wszyscy władcy Polski byli najlepsi na świecie (moi ulubieni to Mieszko I, Bolesław Chrobry, Kazimierz Wielki, św. Jadwiga Andewageńska, Stefan Batory, Jan III Sobieski i Stanisław Leszczyński), Polacy zawsze odnosili zwycięstwa (pod Cedynią, Głogowem, na legendarnym Psim Polu, pod Płowcami, Grunwaldem, Wiedniem, przy oblężeniu Jasnej Góry, pod Racławicami, Warszawą 1920 roku, w bitwie o Wielką Brytanię, Monte Cassino) i zawsze walczyli w słusznej sprawie – o wolność swoją, lub innych narodów. Teraz wiem, że to niestety nieprawda. Oprócz dobrych, mieliśmy też złych lub nieudolnych władców (Henryk Walezy, Michał Korybut Wiśniowiecki, August II Mocny, August III Sas, Stanisław August Poniatowski), oprócz zwycięstw, ponosiliśmy też klęski, będące jednak ,,zwycięstwami moralnymi’’ (Legnica, Warna, Maciejowice, powstania listopadowe i styczniowe, kampania wrześniowa, powstanie warszawskie). Czasami, choć wyjątkowo rzadko w porównaniu z innymi narodami, uczestniczyliśmy też w wojnach zaborczych – np. w dymitriadach, w narzucaniu napoleońskiego jarzma Włochom, Haiti, Hiszpanii i Portugalii, w agresji państw komunistycznych na Czechosłowację w 1968 r., czy nawet obecnie, ginąc w interesie USA i Izraela w Iraku i w Afganistanie. W klasie piątej zaczęła mnie uczyć historii, pani Anna ov Scayapakova, a program nauczania wzbudził mój entuzjazm. Ludzie pierwotni, Egipcjanie, Mezopotamia, Izrael, Fenicja, Grecja, Rzym, średniowiecze do czasów Kazimierza Wielkiego – czy to nie interesujące? Z wielką pieczołowitością prowadziłem zeszyt do historii. Marzyłem, by studiować zoologię, lecz od zawsze moją ,,piętą Achillesową’’ była matematyka – nienawidziłem jej serdecznie. Na maturze zdawałem historię.

Moje ulubione tematy: ludzie pierwotni (podobali mi się jako część dzikiej, prehistorycznej przyrody), starożytni Egipcjanie, starożytna Persja, średniowiecze, Celtowie, Słowianie, Wikingowie, Anglo – Saksonowie (zainteresowałem się nimi pod wpływem Tolkiena), XX wiek, a zwłaszcza dwudziestolecie międzywojenne.

Ulubione serie i autorzy: ,,Życie codzienne’’ (o Hebrajczykach, starożytnych Atenach, Etruskach, Grekach i Rzymianach mieszkających w podbitym Egipcie, o Prusach i Jaćwięgach, średniowiecznych zakonnikach, XIII – wiecznej Francji i Anglii; była to moja pierwsza i ulubiona pozycja z tej serii, o średniowiecznym Krakowie, o feudalnej Rusi i Rosji, o św. Jadwidze Andewageńskiej i Władysławie Jagielle, o Turcji osmańskiej, o podróżnikach przemierzających nowożytną Europę, o marginesie społecznym w Paryżu czasów François Villona, o renesansowym Poznaniu, XVII – wiecznym Gdańsku, polskiej magnaterii z XVII wieku, polskich zakonnicach z XVII wieku, francuskich protestantach XVI – XVIII wieku, o Holandii czasów Rembrandta, XVII – wiecznej Hiszpanii, po tej książce śniło mi się, że w mojej szkole wprowadzono naukę języka hiszpańskiego, Bliskim Wschodzie w XIX wieku, o mieszkańcach Pałacu Buckingham od królowej Wiktorii do Elżbiety II, oraz o włoskiej mafii), ,,Tak żyli ludzie’’ (,,W średniowiecznym zamku’’, ,,W starożytnym Egipcie’’, ,,W czasach Majów, Azteków i Inków’’), ,,Tak żyli ludzie w dawnej Polsce’’ (,,Tradycje świąt dorocznych’’ i ,,Wielkie batalie’’), ,,Strraszna historia’’ (,,Ci odjazdowi jaskiniowcy’’, ,,Ci niesamowici Egipcjanie’’, ,,Ci rewelacyjni Grecy’’, ,,Ci wredni Rzymianie’’, ,,Okrutni Rzymianie’’, ,,Ci koszmarni Celtowie’’, ,,To okropne średniowiecze’’, ,,Groźni rycerze w ponurych zamczyskach’’, ,,Ci okrutni Wikingowie’’, ,,Ci sprytni Słowianie’’, ,,Pokrętni Piastowie’’, ,,Dynamiczna dynastia Jagiellonów’’,,Srodzy Sasi’’, ,,Narwani Normanowie’’, ,,Krwawa Szkocja’’, ,,Okrutni królowie i wredne królowe’’, ,,Trudne czasy Tudorów’’, ,,Ci paskudni Aztekowie’’, ,,Ci niewiarygodni Inkowie’’, ,,Atrakcyjni królowie elekcyjni’’, ,,Szemrane czasy Stuartów’’, ,,Sakramencki sarmatyzm’’, ,,USA’’, ,,Wredna wiktoriańska Anglia’’, ,,Wiek XX’’, ,,Nieznośna niepodległość’’, ,,Straszna I wojna światowa i totalnie straszna II wojna światowa’’, kolorowe przewodniki: ,,Rycerze’’, ,,Piraci’’, ,,Czarownice’’, ,,Wojownicy’’, ,,Strraszna historia świata’’, ,,Okrutne annały’’, ,,Księga zwariowanych różności’’, ,,Księga okropności z przeszłości’’, ,,Krwawe rewolucje’’, oraz ,,Paranoja panujących’’), ,,Sławy z krypty’’ (o Alu Capone, Kleopatrze, Williamie Szekspirze i Leonardo da Vinci), wielotematyczna brytyjska seria ,,Patrzę – Podziwiam – Poznaję’’ (,,Broń i zbroje’’, ,,Średniowiecze’’, ,,Rycerze’’, ,,Szpiedzy’’, ,,Piraci’’, ,,Indianie’’), wielotematyczna niemiecka seria ,,Co i jak?’’ (tom o starożytnym Egipcie), zeszyty ,,Dzieje narodu i państwa polskiego’’ (przeczytałem prawie wszystkie z wyjątkiem dwóch, poczynając od książki ,,Od Prasłowian do Polaków’’, a kończąc na ,,Ostatnich latach II Rzeczypospolitej’’), ,,Nowa Marianna’’(prace historyków ze szkoły Annalles, np. ,,Królowie cudotwórcy’’ Marca Blocha, ,,Skrzydła anioła’’ Jeana Delumeau, czy ,,Historia miłości macierzyńskiej’’ Elisabeth Bedinet), Jean Delumeau (,,Strach w kulturze Zachodu’’), Carlo Ginzburg (,,Ser i robaki. Wizja świata pewnego młynarza z XVI wieku’’), Jerzy Topolski (,,Od Achillesa do Beatrice de Planissoles’’ – o historii historiografii), Ceram (,,Bogowie, groby i uczeni’’), Aron Guriewicz (o średniowiecznych exemplach, czyli anegdotach mających wzbogacać kazania), Henry Olmstead (o starożytnej Persji czasów Achemenidów), Aleksander Krawczuk (,,Stąd do starożytności’’, ,,Z powrotem do starożytności’’, ,,Wojna trojańska’’, ,,Perykles i Aspazja’’, ,,Sprawa Alkibiadesa’’, ,,Sennik Artemidora’’, ,,Juliusz Cezar’’, ,,Kleopatra’’, ,,Herod Wielki’’, ,,Tytus i Berenika’’, ,,Julian Apostata’’, ,,Ostatnia olimpiada’’, ,,Neron’’, ,,Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat’’, ,,Rzymianki’’), Anna Świderkówna (,,Bogowie zeszli z Olimpu’’, ,,Rozmowy o Biblii’’, wywiad – rzeka z tą autorką), Aleksander Brückner (,,Mitologia słowiańska i polska’’, ,,Starożytna Litwa. Ludy i bogi’’, ,,Różnowiercy polscy’’), Jerzy Strzelczyk (,,Wandalowie i ich afrykańskie państwo’’, ,,Odkrywanie Europy’’, ,,Od Prasłowian do Polaków’’, ,,Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian’’, ,,Słowianie Połabscy’’ ), Aleksander Bocheński (,,Dzieje głupoty w Polsce’’), Szymon Kobyliński (bogato ilustrowany podręcznik do historii, ,,Szymona Kobylińskiego gawędy o broni i mundurze’’, jeszcze jedna książka, której tytułu zapomniałem – w liceum dowiedziałem się, że nie był zawodowym historykiem), Benedykt Zientara (,,Świt narodów europejskich’’), Johann Huizinga (,,Jesień średniowiecza’’), Henryk Samsonowicz (,,Złota jesień polskiego średniowiecza’’), Paweł Jasienica (na studiach powiedziano mi, że bardziej kompetentni odeń są zawodowi historycy), Bogusław Wołoszański (na studiach dowiedziałem się, że zawodowi historycy negatywnie oceniają jego programy), Wojciech Roszkowski, Norman Davies (krytykowali go p. Eva ov Tomas, Voytakus ov Viernitis, Jaroslavus ov Einkupis, Andreus ov Leovishiner), Wiktor Poliszczuk (,,Gorzka prawda’’ o ukraińskim nacjonalizmie), Edward Prus (,,Banderomachia’’), Carl Olson i Sandra Miesel (,,Oszustwo Kodu Leonarda da Vinci’’), Jurij Drużnikow (,,Zdrajca nr 1 czyli wniebowzięcie Pawlika Morozowa’’) i profesor Jerzy Robert Nowak (artykuły w ,,Niedzieli’’ i w ,,Encyklopedii ‘Białych Plam’’’, niektórzy go wyklinają).

Wśród moich dobrowolnych lektur, mógłbym ponadto wymienić takie teksty źródłowe jak: ,,Gilgamesz’’, apokryfy Nowego Testamentu, w tym apokryfy syryjskie, ,,Iliadę’’ i ,,Odyseę’’ Homera, ,,Wojnę peloponeską’’ Tukidydesa, poezje Owidiusza, ,,Żywoty cezarów’’ Swetoniusza, zbiór refleksji Rzymian na temat teatru, ,,Metamorfozy, albo Złotego osła’’ Apulejusza (do sięgnięcia po tę książkę w ramach studiów zachęcił mnie prof. Santyjovabus ov Anatamargus), ,,Wyznania’’, ,,Państwo Boże’’ , ,,Przeciw akademikom’’, ,,Solilokwię’’, ,,O nieśmiertelności duszy’’ i ,,O wielkości duszy’’ św. Augustyna, ,,Beowulfa’’, oryginalne ,,Baśnie 1001 nocy’’ (Pavlas ov Vidłar pożyczył mi pierwszy tom), ,,Kronikę polską’’ Gala Anonima, ,,Historię królów Brytanii’’ Geoffreya z Monmouth, ,,Życie’’ bł. Henryka Suzo, ,,Opisanie świata’’ Marco Polo, zbiór relacji słynnych odkrywców pod redakcją Mariana Pisarka, ,,Summę teologiczną’’ św. Tomasza z Akwinu, ,,Złotą legendę’’ bł. Jakuba de Voragine, ,,Opowieści Okrągłego Stołu’’, ,,Percevala, albo opowieść o Graalu’’ Chretiena de Troyes, ,,Księgę królewską’’ Firdusiego, ,,Kwiatki św. Franciszka z Asyżu’’, ,,O naśladowaniu Chrystusa’’ i ,,O naśladowaniu Maryi’’ Tomasza a Kempis, ,,Kojiki’’ – ważne dzieło dla poznania japońskiej mitologii, ,,Boską komedię’’ Dantego, poezje Petrarki, ,,Dekameron’’ Giovaniego Bocaccia, ,,Popol vuh’’ – świętą księgę Majów, zawierającą ciekawe mity, ,,Ćwiczenia duchowe’’ św. Ignacego Loyoli, ,,Żywot człowieka poczciwego’’ Mikołaja Reja, ,,Historyję prawdziwą o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny’’ Marcina Kromera, ,,Cyda’’ Pierre’a Corneile’a, ,,O duchu praw’’ Monteskiusza, relację polskiego medyka, towarzyszącego odsieczy wiedeńskiej, ,,Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny’’ św. Ludwika Grignon de Montfort, ,,Podróże Guliwera’’ Jonathana Swifta, ,,Przygody Münchhausena’’ Gottfrieda A. Bürgera, ,,Kandyda’’ Woltera, ,,Kubusia Fatalistę i jego pana’’ Denisa Diderota, ,,Monachomachię’’ Ignacego Krasickiego, ,,Powrót posła’’ Juliana Ursyna Niemcewicza, ,,Fircyka w zalotach’’ Franciszka Zabłockiego, ,,Pieśni Osjana’’ Josepha Mc Phersona, ,,Drogowskazy dla grzeszników. O grzechu, Sakramencie Pokuty i rzeczach ostatecznych’’ św. Jana Marii Vianneya, ,,Pamiętnik szeregowca Wheelera’’ (brytyjskie spojrzenie na wojny napoleońskie), ,,Czarownicę’’ Julesa Micheleta, ,,Klechdy, czyli starożytne podania ludu polskiego i Rusi’’ Kazimierza Władysława Wóycickiego, objawienia bł. Anny Katarzyny Emmerich o Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa (to właśnie jeden z tych tomów zainspirował Mela Gibsona do nakręcenia filmu → ,,Pasja’’), ,,Rękopis znaleziony w czyśćcu’’ – objawienia francuskiej zakonnicy z XIX wieku, ,,Nędzników’’ Victora Hugo (do sięgnięcia po tę powieść w ramach studiów zachęcił mnie prof. Vladimirus ov Stepina), ,,O powstaniu gatunków’’ Karola Darwina i jego ,,Autobiografię i wybór listów’’ , ,,Złotą gałąź’’ George’a Frazera, ,,Dzieje Polski w zarysie’’ Michała Bobrzyńskiego, falsyfikaty ,,Księgę Oera linda’’ i ,,Vlesovą Knigę’’, ,,Ortodoksję’’ Gilberta Keitha Chestertona, ,,Pożogę’’ Zofii Kossak – Szczuckiej, ,,Proces’’ Franza Kafki, ,,Bunt mas’’ Jose Ortegi y Gaseta (do sięgnięcia po tę lekturę zachęcił mnie w ramach studiów dr. Ericus ov Krasukov), ,,Argonautów Zachodniego Pacyfiku’’ i inne prace etnograficzne Bronisława Malinowskiego (sięgnąłem po nie pod wpływem pana Andreusa ov Leovishinera), ,,Dziennik Mistrza i Małgorzaty'' Michaiła i Jeleny Bułhakowów, ,,Mojego ojca i dęby’’ oraz ,,Dywizjon 303’’ Arkadego Fiedlera, ,,Medaliony’’ Zofii Nałkowskiej (książka ta opisywała tak straszne rzeczy, że długo nie mogłem się zmusić, aby ją przeczytać), ,,Nasze modlitwy'' – modlitewnik z 1948 r. (należał do mojej ś. p. Babci), ,,Pamiętnik z powstania warszawskiego’’ Mirona Białoszewskiego, zbiór kazań bł. Jana XXIII, ,,Kształcenie charakteru’’ ks. Mariana Pirożyńskiego, ,,Po wyzwoleniu’’ Barbary Skargi, ,,Archipelag GUŁAG’’ Aleksandra Sołżenicyna, ,,Inny świat’’ Gustawa Herlinga – Grudzińskiego (lektura liceum; moją ulubioną postacią z tej książki jest Kostylew; gdy w 2005 r. poszedłem do szpitala psychiatrycznego, postanowiłem sobie być taki jak on), ,,Zniewolony umysł’’ Czesława Miłosza, ,,Z kontynentu na kontynent’’ Thora Heyerdahla, dzieła  bł. Jana Pawła II – encykliki ,,Redemptor hominis’’, ,,Dives in misericordia’’, ,,Laborem exercens’’, ,,Slavorum apostoli’’, ,,Dominum et vivificantem’’, ,,Redemptoris Mater’’, ,,Solicitudo rei socialis’’, ,,Redemtoris missio’’, ,,Centesimus annus’’, ,,Veritatis splendor’’, ,,Evangelium vitae’’, ,,Ut unum sint’’, ,,Fides et ratio’’ i ,,Ecclesia de Eucharistia’’, ,,Rosarium Virginis Mariae’’, ,,Dar i Tajemnica’’, zbiór homilii na Anioł Pański i zbiór kazań z Roku Jubileuszowego 2000, ,,Wstańce, chodźmy!’’, oraz ,,Pamięć i tożsamość’’, ,,Byli’’ Teresy Torańskiej (do sięgnięcia po ten zbiór wywiadów zachęcił mnie w ramach studiów prof. Adamus ov Papaverov), ,,Śmierć Zachodu’’ Patricka Buchanana, oraz ,,Biohazard’’ Kena Alibeka i Stephena Handmana, opowiadający o sowieckim programie wytwarzania broni biologicznej.

,,Gdybyś dawniej to napisał, to byś wisiał!’’ – rzekła pani Eva ov Tomas po lekturze ,,Milenium...’’. W swojej twórczości dużo zajmowałem się polityką, choć na krótko zaniechałem tego pod wpływem artykułów profesora J. R. Nowaka ,,’Autorytety’’’ i ,,’Autorytety’ w Polsce’’. George W. Bush, Osama bin Laden, Saddam Husein, Lech Wałęsa, Adam Małysz, Stanisław Papież, Roman Giertych, Andrzej Lepper, Renata Beger – każda z tych osób mogłaby odnaleść w ,,Tatrze’’ coś z siebie. Chodzę na wybory i uważam to za patriotyczny obowiązek, lecz na kogo głosuję, tego nie powiem.

Do moich ulubionych nauczycieli historii należeli: panowie Ravialus ov Simajdis, Marianus ov Remvkov, Santyjovabus ov Anatamargus, Edvardus ov Rimarus, Kristoferianus ov Petelinov, Stefanus ov Savadis, Sejmofamus ov Skrix, Carolus ov Olivius, Voma ov Parus, pani Malkiesna ov Tesluka, Henrikus ov Šmokołov, Andreus ov Romanus i Voi’slavus ov Gajduk. W liceum lubiłem rozmawiać o historii z polonistką, panią Evą ov Tomas.

Śniło mi się, że:

- prof. Aleksander Gieysztor był rymarzem,

- zostałem magistrem inżynierem historii.