Bydło

Bydło (wołowate) jest rodziną ssaków parzystokopytnych, wyróżniających się zagiętymi rogami i masywną budową ciała. Pochodzą z Europy, Azji, Afryki, Ameryki Północnej. Bydło domowe zostało sprowadzone także do Ameryki Południowej i Australii. Należą do przeżuwaczy; ścięta zębami trawa jest natychmiast połykana, a po skończeniu ,,ładowania'' trafia z powrotem do jamy gębowej i jest starannie rozcierany na miazgę. Żołądek przeżuwacza składa się z czterech części: żwacza, czepca, ksiąg i trawieńca. Przejście układu przez cały układ trawienny przeżuwaczy zajmuje trzy dni.

Przodkiem krowy domowej był tur. Powstał 2 mln lat temu w Europie, Azji Południowo – Zachodniej i Afryce. Ludziom pierwotnym dostarczał mięsa, skór i kości do wyrobu narzędzi i broni. Często był przedstawiany na ich naskalnych malowidłach. Na początkach holocenu żył wyłącznie w Europie. Co wiemy o jego wyglądzie? Tur był wielki (Cezar porównywał jego rozmiary ze słoniem) i masywnie zbudowany. Futro było grube; prawdopodobnie koloru brązowego, rudego czy szarego. Szeroka głowa była osadzona na masywnym karku. Ze względu na ogromną siłę jedynym drapieżnikiem zdolnym zabić tura był niedźwiedź brunatny. Wilki i rysie atakowały jedynie osobniki stare i chore. Żył w środowisku leśnym. Wyimaginowany zwierzak, turoń chodzący razem z kolędnikami został wymyślony na podstawie tura. Od wieków polowano na tury i wycinano lasy, w których one żyły. W XVII wieku tur przeżył jedynie w Polsce gdzie był pod ochroną. Mógł na niego polować wyłącznie król. Mimo wysiłków zmierzających ku jego ochronie, ostatnia samica tura zginęła w 1627 r. w Puszczy Jaktorowskiej. Po śmierci wystawiono jej pomnik. Tur znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze.

Kiedy człowiek zajął się uprawą pól, tury tłumnie na nie przybywały i wyrządzały szkody. Po pewnym czasie człowiek łapał je i hodował w zagrodach. Takim sposobem pojawiła się krowa domowa. Istnieje wiele ras krów jak: białogrzbiety, zebu, szkockie krowy górskie, watusi i wiele innych. W zależności od przeznaczenia wyróżniamy krowy mleczne i rzeźne. Budynek przeznaczony do hodowli krów nazywamy oborą. Czasem zawiesza się krowom dzwonki na szyję, aby w razie odłączenia się od stada można było je odszukać. Największy odsetek spożywanego mleka pochodzi od krów. Są mleczne cały rok. Najwięcej mleka dają krowy duńskie, a najmniej szkockie. Skóra krowy może być łaciata, czarna, brązowa, biała itd. u szkockiej krowy górskiej jest pokryta grubą sierścią. Niektórzy hodowcy obcinają im rogi (najdłuższe z nich mają krowy watusi). Samiec nazywa się byk, a samica – krowa. Młode to cielaki. Mięso dorosłych krów i wołów zwie się wołowiną, a młodych – cielęciną. Z powodu panującej w Wielkiej Brytanii choroby gąbczastego zwyrodnienia mózgu, brytyjska hodowla bydła poniosła wiele szkód. W Indiach są otoczone czcią boską; samochody je przepuszczają, a starość spędzają w specjalnych schroniskach. W Hiszpanii są organizowane walki byków, które w Pampelunie pędzi się ulicami. To zwyrodniałe barbarzyństwo przyjęło się we Francji i w Meksyku. Bydło odgrywa dużą rolę w kulturze człowieka. Byk jest jednym ze znaków Zodiaku, jego głowę nosił potwór Minotaur, zaś Zeus pod postacią białego byka uprowadził Europę na Olimp. Słowianie wierzyli w bożka Radogosta o rogach tura.

Z Indii i Azji Południowo – Wschodniej pochodzi kolejny gatunek bydła domowego. Jest nim wół (bawół domowy) spokrewniony z arni i bawołem afrykańskim. Jego krewny, bawół błotny hodowany w Chinach jest używany do holowania barek. Wół był pierwszym zwierzęciem pociągowym. Jest bardzo łagodny, ale powolny, toteż stał się symbolem lenistwa.

Dawniej żubry można było spotkać we wszystkich lasach Europy. Z powodu polowań i wyrębu lasów, gatunek ów ginął coraz bardziej. W 1919 r. ostatni dziki żubr został zabity przez kłusownika. Po II wojnie światowej polscy uczeni podjęli się programu reintrodukcji tego gatunku. Sprowadzone ze Szwecji i z rodzimych ogrodów zoologicznych, rozmnażali w warunkach terenowych. Są pod ochroną. Znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze. Polski areał żubrów obejmuje: wyspę Wolin, Puszczę Białowieską, Bieszczady i Śląsk. Na ten ostatni rejon zostały sprowadzone przez człowieka. Ciało żubra pokrywa gęsta, brunatna sierść. Mięśnie silnie rozwinięte, na grzbiecie tworzą ,,garb''. Głowa masywna, zwieńczona dwoma zagiętymi rogami. Chrapy mięsiste. Długi ogon zakończony chwostem, służy do odganiania się od owadów. Żubry żyją w stadach przewodzonych przez samicę. Mimo groźnego wyglądu są łagodne. Jedynym okresem gdy samce żubrów stają się agresywne są gody przypadające na jesień.

Potomkiem żubra i krowy jest wyhodowany przez człowieka żubroń. Wygląda on jak żubr z głową krowy.

Intrygująca nazwa ,,jak'' znaczy po tybetańsku ,,ojciec ogona''. Jak zgodnie z nazwą ma długi ogon w postaci kity. Sierść długa i gęsta, barwy czarnej lub brązowej. Silnie rozbudowane, ostre rogi. Żyje w Himalajach na wysokości 5200 metrów n. p. m. Jest dobrze przystosowany do życia w górach. Wspomniane już gęste futro chroni przed mrozem. Rogi służą oprócz obrony przed drapieżnikami (irbis i niedźwiedź himalajski), także do odgarniania śniegu w poszukiwaniach pokarmu. Z braku wody zjada śnieg. Ponieważ krowy padłyby w takich warunkach, nepalscy górale hodują jaki. Dostarczają im mięsa, mleka, wełny, oraz służą jako zwierzęta juczne.

Bardzo podobny do bydła domowego jest dziki banteng żyjący w Azji Południowo – Wschodniej.

W odróżnieniu od udomowionych bawołów – wołu i bawoła błotnego, arni jest dzikim zwierzęciem. Jest silny, ale szczupły. Arni ma wielkie, masywne rogi w kształcie półksiężyców. Zaatakowany szarżuje na napastnika. Bywa porównywany z tygrysem. Żyje w Azji Południowo – Wschodniej, w Indiach i na Cejlonie.

Drugim dzikim bawołem jest bawół afrykański. Jego rogi, również ostre i potężne, są cieńsze. Tułów masywny. Skóra czarna. Mimo, iż bawół afrykański jest roślinożerny, tylko lew i krokodyl nilowy są w stanie go zabić i to tylko odłączonego od stada. Raniony bawół jest bardzo niebezpieczny. Z odwagą i brawurą rzuca się na swego oprawcę i tłucze kopytami. Pozostawiony w spokoju bawół nie atakuje człowieka.

Dawniej piżmowół, zwany również wołem piżmowym, zasiedlał większy areał niż obecnie. Jego liczące 2 mln lat szczątki wykopano na Syberii i w Europie min. w Polsce. Obecnie zamieszkuje podbiegunowe tereny Ameryki Północnej. Jego wielka głowa jest zakończona rogami podobnymi do bawolich. Ciało piżmowołu jest pokryte długą i gęstą sierścią sięgającą kopyt, która chroni przed mrozem i owadami. Na wiosnę ta sierść całymi pękami spada, ustępując miejsca cieńszej i nieco rzadszej sierści letniej. Piżmowół jest niewybredny i wytrzymały. Jego naturalnymi wrogami są wilki, rosomaki i niedźwiedzie polarne. Zaatakowane zwierzęta bronią się przed nimi w stadzie. Samce otaczają kołem samice z młodymi.

Przodkiem bizona jest bizon olbrzymi, przypominający tego współczesnego, ale z większymi rogami. Swoim wyglądem bizon przypomina żubra, ale ma krótsze nogi, bujniejszą grzywę, większą i szerszą głowę. Kiedyś gdy był pospolity, odbywał sezonowe wędrówki w poszukiwaniu świeżej trawy. W ślad za bizonami szły plemiona Indian z Wielkich Równin, dla których bizony były źródłem utrzymania. Z okazji świąt Wielkiego Ducha, Czarne Stopy i Dakotowie zdobili ich czaszki, inne plemiona wycinały z ich skór magiczne figurki. Indianie nie byli w stanie wytępić bizonów, ponieważ ich zapotrzebowania nie przekraczały zdolności regeneracyjnych przyrody. Realne zagrożenie dla bizonów pojawiło się dopiero za sprawą białych kolonizatorów. Bizony ginęły nie tylko na wskutek ich masowych polowań, ale i zagospodarowywania prerii i budowy kolei. Obecnie są pod ochroną.