,,Gogol. Początek''

,,Gogol Nikołaj Wasiljewicz, pisarz rosyjski, (1809 – 1852) , od r. 1830 w Petersburgu przez krótki czas urzędnik, wsławił się humorystycznemi i fantastycznemi nowelami z życia ludu ukraińskiego; ‘Wieczory na futorze koło Dykańki’ (1831 – 32, 2 cz.). W r. 1831 nauczyciel w wyższej szkole żeńskiej, w r. 1834 zastępca profesora historji na uniwersytecie, porzucił to zajęcie w r. 1835, aby zupełnie poświęcić się literaturze. Wydał drugi zbiór nowel ukraińskich: ‘Mirgorod’ (1834) z epicką powieścią kozacką ‘Taras Bulba’ i sielanką ‘Staroświeccy obywatele’ i i., oraz nowelami na tle przeważnie petersburskiem (‘Nos’, ‘Płaszcz’, ‘Dziennik obłąkanego’; trzy ostatnie wymienione utwory przeł. Piotr Chmielowski: ‘Obrazki z życia’ (1903) i o podkładzie społeczno – satyrycznym. Najwyżej wzniósł się w dwóch swych głównych dziełach: w wystawionej w r. 1836 komedji: ‘Rewizor’ (przekład polski 1882; nowy przekład J. Tuwima 1929), wyśmiewającej łapownictwo i tępotę urzędników rosyjskich, oraz w nieskończonej powieści: ‘Martwe dusze’ (1842, przeł. Wł. Broniewski), wymownym obrazie całej Rosji. Od r. 1836 zagranicą (głównie we Włoszech), zapadał G. w coraz większy mistycyzm, który go dręczył aż do wyparcia się dotychczasowej twórczości. Wyrazem tego stanu duchowego są ‘Wybrane ustępy z korespondencji z przyjaciółmi’ (1847). W r. 1848 powrócił do Moskwy dręczony halucynacjami i wyrzutami sumienia, w r. 1852 zapadł na gorączkę nerwową. Aczkolwiek był nawskroś romantykiem, G. torował drogę rosyjskiemu realizmowi; od niego sprawy społeczne stały się głównym wątkiem całej literatury rosyjskiej. [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 5 Europejska równowaga do Grecka sztuka’’

W październiku 2018 r. obejrzałem rosyjski film łączący dark fantasy z kryminałem ,,Gogol. Początek’’ (tytuł oryginału: ,,Gogol. Nachalo’’) z 2017 nakręcony przez Jegora Baranowa (ur. 1988) na kanwie ,,Wieczorów na futorze koło Dykańki’’. Jego akcja rozgrywa się w XIX wieku w Sankt Petersburgu (ówczesnej stolicy carskiej Rosji) i w Dykańce – małej ,,zabitej dechami’’ wsi w guberni połtawskiej na Ukrainie.

Głównym bohaterem jest tytułowy poeta i pisarz Nikołaj Gogol. Poznajemy go gdy w Petersburgu pracował jako protokolant na policji. Prześladowały go męczące wizje na jawie. Za pośrednictwem swoich wizji przedostawał się do świata równoległego zamieszkanego przez demony i dusze zmarłych; był więc kimś w rodzaju szamana. Na filmie widzimy też, że nie stronił od alkoholu. Jako poeta był niedoceniany i wrażliwy na krytykę. Zraniony nią wykupywał tomiki swoich wierszy i je palił w kominku. Punktem zwrotnym w życiu Gogola było spotkanie ze śledczym Jakowem Pietrowiczem Guro, który jako pierwszy docenił jego talenty. Guro zabrał Gogola ze sobą na Ukrainię, gdzie miały miejsce mordy rytualne dokonane na młodych kobietach. W Dykańce literat spotkał piękną dziedziczkę Lizę (Jelizawietę), która lubiła jego wiersze. Zakochał się w niej.

Dykańka była pandemonium różnych istot nadprzyrodzonych; przeważnie groźnych. Największy strach budził tajemniczy Czarny Jeździec z długimi kolcami wystającymi z pleców. Z wielką wprawą zarzynał młode kobiety. W czasie pożaru zabił śledczego Guro, który potem powrócił jako ubrany na czerwono upiór.

Pomordowane przez Czarnego Jeźdźca kobiety przemieniły się w nagie rusałki o trupio bladej skórze. Otoczyły Gogola i domagały się od niego pomocy.

W jednej ze swych wizji pisarz spotkał Oksanę – ducha dawno zmarłej dziewczyny, która ukazała mu się pod spalonym wiatrakiem (w widzeniu wiatrak wcale nie był spalony).

Gospodyni o imieniu Hawronia w czasie schadzki z kochankiem była prześladowana przez takie straszydła jak: ożywająca, pieczona świnia i równie ożywiona, czerwona koszula, która latała w powietrzu (czerwień jako kolor zaświatów). Hawronia umarła i zamieniła się w upiorzycę prześladującą młodą dziewczynę Paraskę chcącą wyjść za mąż. Potrafiła się rozmnażać jak ameba, a pokonał ją sceptyczny lekarz – ateista, który zapalił magiczną, krwawiąca świecę nabytą u Cyganów.

W jednej ze swych wizji Gogol ujrzał innego rosyjskiego poetę romantyka, Aleksandra Puszkina (1799 – 1837), który w towarzystwie dwóch kobiet śmiał się ze swego kolegi po piórze, aż twarze prześmiewców zamieniły się w świńskie ryje.

Film momentami jest drastyczny (sceny przemocy i seksu), choć jednocześnie w ciekawej formie przybliża współczesnemu odbiorcy rosyjską klasykę. Szkoda, że w Polsce nie kręci się podobnych filmów o polskich artystach (wyjątkiem jest film ,,Angelus’’ z la 90 – tych XX wieku o malarzu Teofilu Ociepce zrealizowany w konwencji realizmu magicznego ;).