,,Kabała (hebr. ‘tradycja’, ‘nauka przekazana’), w epoce talmudycznej prawo dziedziczone ustną tradycją i uznane obok prawa pisanego. W średniowieczu ukształtowała się k. pod wpływem prądów żydowsko – hellenistycznych i neoplatońskiej nauki o emanacji w system mistycznej filozofji religji.
K. zawiera rozważania metafizyczne (o Bogu, jego istocie i działaniu) oraz fizykalne (o świecie i stworzeniu). Kabaliście doszukiwali się w liczbach i literach ukrytego sensu świata, a czystością obyczajów i modlitwą służyli Bogu. Okres świetności k. przypada na wiek XII. i XIII. w Niemczech oraz w Hiszpanji, gdzie powstała księga Zohar, która obok starszej księgi ‘Jecira’ (ob.) jest głównym źródłem k. W XVI w. kwitła k. w Palestynie, w w XVIII w. w Polsce. T. zw. praktyczni kabaliści wierzyli, w możliwość dokonywania cudów przy pomocy amuletów, wymawiania i wypisywania pewnych słów i t. d. K. badali naukowo także i chrześcijanie, jak papież Sykstus IV., Jan Pico Mirandola, Reuchlin, Agryppa z Nettesheim i inni’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 7 Izaszar do Kolejowe rozkłady jazdy’’
,,Zohar (hebr. blask’), główny utwór Kabały, napisany przez Mojżesza ben Szemtow de Leon w Hiszpanji (um. 1305), w języku aramejskim (niepoprawnym) w formie komentarza do pentateuchu’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 18 Victor do Żyżmory’’
O
średniowiecznej,
żydowskiej księdze ,,Zohar’’
(,,Sefer
Zohar’’
= ,,Księga
Blasku’’)
dowiedziałem się po raz pierwszy studiując historię na
Uniwersytecie Szczecińskim. Wówczas to w trakcie lektury hasła
,,Antysemityzm’’
prof. Jerzego Roberta Nowaka zamieszczonego w ,,Encyklopedii
‘Białych Plam’’
przeczytałem min. o fałszywym mesjaszu Sabataju Cwi (1626 –
1676), którego wystąpienie wprawiło w szaleństwo tysiące Żydów
w Europie i na Bliskim Wschodzie. Dano mu wiarę opierając się na
proroctwach zawartych w ,,kłamliwym
Zoharze’’…
W
lutym 2019 r. przeczytałem pracę Ireneusza Kani ,,Opowieści
Zoharu. O kabale i Zoharze’’.
Oto czego możemy dowiedzieć się o Autorze z biogramu
zamieszczonego na skrzydełkach okładki:
,,IRENEUSZ KANIA językoznawca i romanista, jest wybornym tłumaczem, eseistą, znawcą kultur i religii Wschodu i obszaru judeochrześcijańskiego, miłośnikiem twórczości Ciorana, Eliadego i Noiki. Jego dorobek translatorski to ponad 60 publikacji, tłumaczonych z kilkunastu języków – angielskiego, niemieckiego, szwedzkiego, greki, łaciny, hebrajskiego, sanskrytu, palijskiego, tybetańskiego, rosyjskiego, francuskiego, włoskiego, hiszpańskiego, portugalskiego, rumuńskiego’’.
Książka
zawiera wybrane fragmenty ,,Zoharu’’,
oraz późniejsze kabalistyczne traktaty: ,,Ra’aja
Meheimma’’
(,,Pasterz
Spolegliwy’’)
- o Mojżeszu i ,,Sitra
Achara’’
(,,Druga Strona’’)
- o świecie demonicznym. ,,Zohar’’
zawiera przedstawioną w postaci dysput rabinów drobiazgową analizę
Starego Testamentu, przeplatającą się z licznymi wątkami
apokryficznymi.
Centralną
postacią jest Bóg, nazywany Świętym, oby Był Błogosławiony lub
Ein Sof. Jego spersonifikowana obecność to Szechina wyobrażana w
postaci kobiecej, zaś zapożyczone z neoplatonizmu boskie emanacje
nazywają się Sefirot i są przedstawiane w postaci drzewa. Krytycy
kabały (w tym wielu rabinów) widzą w niej krok w stronę
politeizmu. Bóg ze światła stworzył liczne światy, w tym nasz,
którego centrum jest Jerozolima.
Posiadające
mistyczne znaczenie litery alfabetu hebrajskiego istniały jeszcze
przed stworzeniem światów i każda z nich prosiła Boga, aby to od
niej wyprowadzić dzieło stworzenia. Bóg nagrodził pokorę liter
Bet i Alef, zaczynając stwarzanie świata od litery Bet, zaś literę
Alef stawiając na początku alfabetu.
Ważną
rolę w kabale odgrywa rozbudowana angelologia i demonologia. Oprócz
znanych z ,,Biblii’’
Michała, Gabriela i Rafaela (Rafała) pojawiają się też Uriel,
Sandalfon, Samael (przywódca złych duchów i opiekun potomków
Ezawa pełniący funkcję ,,ministra
kar’’
na Boskim dworze), Duma (opiekun Egipcjan, pozbawiony swej potęgi w
czasie przejścia Żydów przez Morze Czerwone), Rachab (opiekun
morza i jego mieszkańców), Kacfiel (anioł gniewu) i wiele innych.
Archanioł
Raziel zasłynął tym, że wręczył Adamowi magiczną księgę
zawierającą tajemnice kabały, którą prarodzic utracił po
zerwaniu owocu zakazanego, a potem ją odzyskał (dla ciekawostki:
Adam przed swym upadkiem był pokryty zrogowaciałą skórą, która
chroniła jego ciało; motyw ten przedostał się min. do polskich
wierzeń ludowych).
Do
upadłych aniołów należeli Aza i Aziel, którzy zgrzeszyli pychą,
mówiąc, że na miejscu Adama nie upadliby. Wówczas Bóg na próbę
strącił ich na ziemię, gdzie grzeszyli na potęgę z kobietami
płodząc olbrzymów. Aza i Aziel osiedli w Górach Ciemności gdzie
uczyli ludzi magii. Wśród ich uczniów byli: Laban – znany z
,,Biblii’’
teść Jakuba, pogański czarownik Balaam (potrafił lewitować,
walczył z nim wojownik Pinchas), poganin Balak (miał na swoje
usługi mówiącego ptaka zwanego ,,Wiedzącym’’),
oraz egipscy magowie Jones i Jombres, którzy na dworze faraona
zamieniali laski w węże, a potem przyłączyli się do Żydów
wychodzących z Egiptu i nakłonili ich do czczenia Złotego Cielca.
Oprócz tych złych, pogańskich czarowników czerpiący moc z Sitra
Achara, istnieli też dobrzy czarownicy żydowscy działający mocą
Boga jak: król Salomon (na grzbiecie olbrzymiego orła odbył lot
do Gór Ciemności) i Caliah (unosząc się w powietrzu ścigał
Balaama i pokonał go rzucając weń dwoma wężami). Taki podział
na białą i czarną magię jest głęboko sprzeczny z chrześcijańską
wykładnią ,,Biblii’’.
W
,,Zoharze’’
istnieją rośliny o niesamowitych mocach. Rosnące w Edenie Drzewo
Poznania Dobra i Zła krzyczało gdy dotknął go Samael, aby
przekonać Ewę, że nie umrze, jeśli zje owoc zakazany. Z kolei
patriarcha Abraham był posiadaczem cudownych drzew, które
umożliwiały mu identyfikację przybyszów jako dobrych lub złych.
Ważną
rolę odgrywają też zwierzęta. Żaby stanowiące jedną z
biblijnych plag egipskich, najdotkliwiej dały się we znaki
faraonowi. Ilekroć Egipcjanie zabili jedną żabę, z jej
wnętrzności wyskakiwało sześć następnych. Te, które wlazły do
pieców chlebowych, mnożyły się w brzuchach zjadających je ludzi.
Wzmiankowana jest nawet mówiąca żaba, która uczyła pokory króla
Dawida.
Ciekawym
przykładem istot fantastycznych z żydowskiego bestiariusza jest
Unimta:
,,Aza i Aziel wysyłają na spotkanie człowiekowi stwora o imieniu Unimta, niewielkiego, podobnego z wyglądu do kota, ale o wężowej głowie i dwóch ogonach; jego przednie i tylne łapy są małe. Na jego widok człowiek zakrywa twarz i wyciąga kadzidło sporządzone ze spalonego białego koguta. Rzuca to kadzidło w pysk stwora, a on schodzi wraz z nim w dół [...]’’ - ,,Zohar’’
Utożsamiana
współcześnie z kaszalotem Ryba (Dag
Godol),
w której brzuchu przebywał biblijny prorok Jonasz miała wygodne
trzewia oświetlone blaskiem oczu i drogocennego kamienia. Gdy owa
ryba zdechła, inne ryby rzuciły się na Jonasza, a wówczas Bóg
przywrócił ją do życia.
Pies
ma symbolikę negatywną. Przedstawiony został jako hybryda … wołu
i osła (sic!), co stanowi alegorię oznaczającą Amalekitów.
Całości
dopełniają niesamowite zjawiska fizyczne jak: czarny, biały,
czerwony i zielony ogień, oraz kolorowe … głosy, które całowały
Żydów w usta. Ten ostatni motyw, w którym dane zjawisko jest
odbierane innym narządem zmysłu niż zazwyczaj (np. dźwięk
wzrokiem) występuje też w szamanizmie (odsyłam do książki
,,Szamanizm’’
Andrzeja Szyjewskiego).
Gdyby
Czytelnik miał wątpliwości uspokajam, że nie jestem kabalistą,
ani nikogo do tego nie namawiam. Jako katolik nie traktuję
,,Zoharu’’
jako świętej księgi, ale jako sui generis średniowieczną
fantastykę o tematyce biblijnej ;).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz