,,Żeglarzu
– mów, co za wzrok – niech strzegą cię niebiosa
Ukarz mnie Bóg,
do ręki łuk – zabiłem albatrosa''
- Samuel
Taylor Coleridge
,,Rymy o sędziwym marynarzu''
Nazwa
,,rurkonose''
została utworzona z uwagi na ich masywne, mocne dzioby z dobrze
widocznymi otworami oddechowymi. Są one grupą żyjących w pobliżu
Bieguna Północnego ptaków morskich, które dzielimy na albatrosy i
petrele.
Słowo
,,albatros''
pochodzi od portugalskiego ,,alcatraz'',
co oznacza ,,wielkiego
pelikana'' i
oczywiście nasuwa też skojarzenia ze słynnym więzieniem w USA.
Wyglądem przypominają monstrualne mewy. W samoobronie strzykają w
stronę wroga lepką wydzieliną z nozdrzy, która ptakom (np.
wydrzykom) może trwale pozlepiać pióra. Ubarwienie jest białe;
niektóre gatunki mają czarno ubarwione skrzydła. Palce spięte są
błoną pławną. Rozpiętość skrzydeł albatrosa wędrownego
wynosi 4 m (sic!) co czyni go największym ptakiem morskim i świetnym
lotnikiem. Porusza się z prędkością 80 km / h i trafia do celu
bez względu na kierunek wiatru. Jako lotnik ma jednak pewną
słabość; latać może tylko przy wietrze. Na lądzie porusza się
wyjątkowo nieporadnie, podczas gdy lecąc może pokonywać tysiące
kilometrów bez poruszania olbrzymimi skrzydłami. Albatrosy są
również długowieczne; albatros biały dożywa 42 lat, zaś
albatros wędrowny: 70 – 80 lat. Im ptak starszy tym jaśniejsze
jest jego upierzenie. Albatrosy są mięsożerne; konsumują ryby,
skorupiaki i mięczaki. W czasie II wojny światowej na Pacyfiku
miało miejsce zdarzenie, które zaszokowało opinię publiczną.
Otóż omawiane ptaki masowo pożerały wyrzucone za burtę trupy
marynarzy i jeszcze żywych rozbitków. Do uczty oczywiście
przyłączyły się też rekiny. Mimo to nie ma podstaw by uważać
albatrosy za zwierzęta szczególnie niebezpieczne dla ludzi. Była
to bowiem sytuacja wyjątkowa. Na ogół rurkonose nie mają dostępu
do ludzkiego mięsa, które z punktu widzenia samych ptaków jest tym
samym co mięso rybie, tyle że większe. Zresztą nie wymagajmy od
zwierząt przestrzegania zasad, które sami często łamiemy! Jak się
okaże to raczej człowiek jest katem albatrosa, niż na odwrót.
Gnieżdżą się na ziemi, pisklęta są gniazdownikami. Otrzymują
pokarm częściowo przetrawiony, po który rodzice wypuszczają się
na dalekie morskiej wyprawy. Są o nich wzmianki nie tylko w
cytowanych już ,,Rymach
o sędziwym marynarzu'',
ale i zajmują poczesne miejsce w portugalskiej epopei narodowej -
,,Luzjadach''
Camoesa. Owe utwory są zwierciadlanym odbiciem folkloru
marynistycznego całego świata, w którym
albatrosy, choć nie doznają czci boskiej, są ptakami ze strefy
sacrum, analogicznie jak na polskich wsiach bociany. 1
Chroniący te ptaki przesąd głosi, że tego kto zabije albatrosa
spotka śmierć, lub inne nieszczęście. Zadziwiającym jest, że
prześladująca je dla cennego pierza japońska ekipa łowcza zginęła
w całości w czasie erupcji wulkanu. Nazwę tych ptaków utrwalił
też Jules Verne na kartach ,,Robura
zwycięzcy'',
gdzie latający wehikuł głównego bohatera nazwany został właśnie
,,Albatrosem''
– zaiste trafne skojarzenie – latającej maszyny z włodarzami
oceanicznych przestworzy/ St. Starikowicz w książce ,,Dlaczego
biały pudel ma czarny nos?''
twierdzi, że dopiero poemat Coledridge'a zapoczątkował ochronę
tych ptaków, bowiem wcześniej bezlitośnie zabijano je na potrzeby
pokładowych kuchni. W XIX wieku kiedy moda nakazywała zdobić
kapelusze ptasimi piórami, białe albatrosy znalazły się w
niebezpieczeństwie. Mordowano je tysiącami w ich koloniach, tym
łatwiej, że albatrosy nie odczuwają lęku przed człowiekiem.
Ponieważ jednak złogi tłuszczu utrudniały wyrywanie cennych
piór, wrzucano ptaki z podciętymi lotkami do ziemnych dołów,
gdzie głodując traciły rezerwy tłuszczowe. Z czasem na szczęście
tego zakazano. Gatunkiem ginącym jest albatros Stellera.
Co
natomiast wiemy o petrelach? Żyją na Antarktydzie; ich główne
gatunki to: petrel olbrzymi, petrel śnieżny i fulmar. Wszystkie z
nich mają zdolność do lotu. Największy z nich; petrel olbrzymi ma
monstrualny, ostry dziób, zaś upierzenie jego jest białe z
czarnymi skrzydłami. Petrel śnieżny ma stosunkowo krótki dziób
barwy szarej, zaś pióra ma białe jak śnieg. Fulmar sylwetką
przypomina petrela olbrzymiego. Jest jednak barwy biało – szarej,
zaś jego potężny dziób jest barwy szarej. Wszystkie te ptaki są
mięsożerne, a odżywiają się: rybami, skorupiakami i mięczakami.
Przed potężnymi dziobem petrela olbrzymiego nie uchowa się żadne
mięso, niezależnie czy pochodzące z żywej czy martwej ofiary.
Ptak ten na Antarktydzie zajmuje niszę ekologiczną sępa. Petrele
gnieżdżą się na ziemi, ich pisklęta są gniazdownikami i
otrzymują pokarm częściowo przetrawiony. Dość niezwykłe
obyczaje cechują fulmara, bowiem ten ostatni w samoobronie …
pluje.
1
Nawiązanie do tych wierzeń jest albatros, który wyprowadził
załogę okrętu z upiornej wyspy, na której spełniały się sny
(C. S. Lewis ,,Podróż 'Wędrowca do Świtu'').
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz