Santa Muerte

 

,,Bo do nieśmiertelności Bóg stworzył człowieka – uczynił go obrazem swej własnej wieczności. A śmierć weszła na świat przez zawiść diabła i doświadczają jej ci, którzy do niego należą’’ - Mdr 2, 23 – 24

,,A kiedy do mnie przyjdzie ta z kosą,

Niech będzie ładną, młodą, bosą,

Abym nie słyszał zawczasu

Stukania jej obcasów’’

- Jan Sztaudynger ,,Zamówienie’’

Santa Muerte (hiszp. Święta Śmierć) jest postacią mitologiczną, czczoną współcześnie w Meksyku i poza jego granicami (np. na południu USA). Określają ją takie przydomki jak: Koścista/ Kostucha (La Huesuda), Chudzina (La Flaquita), Biała Panienka (La Niña Blanca), Najpiękniejsza Dziewczynka (La Nina Hermosa), Czarna Dama (La Dama Negra), Biała Różyczka (La Rosa Blanca), Ukochana Śmierć (La Querida Muerte), Czarna Różyczka (La Rosa Negra), Dona Sebastiana, Potężna Dama (La Dama Poderosa), Piękna Dziewczyna (La Nina Bonita), Święta Cesarzowa (La Santa Emperatriz), Matka Chrzestna (La Madrina), Czarna Pani (La Señora Negra), La Cabrona (przybliżony odpowiednik polskiego wyrażenia ,,herod baba’’ ;) i wiele innych. Jest przedstawiana jako kobiecy kościotrup z kosą, wagą, kula ziemską, klepsydrą i lampą naftową, ubrany w szaty Maryi. Ubiera się na biało, czerwień, czarno, złoto (w szatę z dolarów), zielono, niebiesko, fioletowo i tęczowa, zaś każda z tych barw ma określoną symbolikę. Czasem towarzyszą jej sowa i (rzadziej) czarny kot. Za życia była piękną i próżną dziewczyną, nęcąca licznych mężczyzn. Dziś słynie jako potężna i całkowicie amoralna święta/ bogini, spełniająca (bynajmniej nie bezinteresownie) zarówno dobre jak i złe prośby swoich wyznawców. Jej modus operandi polega na przeszkód, stojących na drodze do celu, bez liczenia się z wynikającym stąd cierpieniem osób postronnych (skutkiem ubocznym). Jej kult stanowi przykład synkretyzmu religijnego, zwalczanego przez Kościół katolicki jako zakamuflowana forma satanizmu. Jak podkreślił kardynał Gianfranco Ravasi, skoro Jezus Chrystus poprzez swoje zmartwychwstanie pokonał śmierć, jej kult prowadzi do wiecznego potępienia.

Jakie dawne wyobrażenia wpłynęły na obecny wizerunek Santa Muerte?

- W mitologii azteckiej Mictlanteculti i jego żona, Mictecacihuatl byli bogiem i boginią świata zmarłych (Mictlanu), przedstawianymi jako para kościotrupów.

- Trupia Czaszka była jednym z miesięcy azteckiego kalendarza.

- Wraz z hiszpańskim podbojem w XVI wieku do Meksyku trafiło europejskie, sięgające korzeniami średniowiecza, alegoryczne wyobrażenie Śmierci jako kostuchy uzbrojonej w kosę, przez powielane w niezliczonych utworach (plastycznych i literackich) dance macabre.

- Nieuznawani przez Kościół ludowi święci z XVII – XVIII wieku (np. San Pascualito Rey, czczony również w Gwatemali ¹) objawiali się pod postacią szkieletów.

- Z estetyką niezwykle radosnego, meksykańskiego Dnia Zmarłych (Dia de Muertos) wiążą się wszechobecne, wesołe, kolorowe czaszki i szkielety.

- Catrina, szkielet kobiety w sukni i kapelusz jest postacią z folkloru (tolerowaną przez Kościół). Jej twórcą był karykaturzysta, Jose Guadelupe Posada (1851 – 1913).

- Znane wśród miłośników tajemnic kryształowe czaszki z Belize okazały się XX – wiecznymi falsyfikatami. Ich autorstwo błędnie przypisywano Aztekom lub Majom ².

Oficjalna historia Santa Muerte zaczęła się w 2001 r. kiedy sprzedawczyni quesadilli, Enriqueta Romero wymodliła u kostuchy zwolnienie jej syna z więzienia. Dziś Romero cieszy się szacunkiem współwyznawców jako założycielka kultu. Prawdziwe początki sięgają jednak lat 60 – 70 – tych XX wieku na co wskazuje praca amerykańskiego antropologa, Oscara Lewisa (1914 – 1970) ,,Dzieci Sancheza’’(1969).

Z katolickiego punktu widzenia kult Santa Muerte jest szatańską parodią nabożeństwa do Matki Boskiej. Do kostuchy zanoszone są modlitwy, również na różańcu. W jej święto, przypadające 1 listopada wyznawcy urządzają uroczyste procesje. W mieście Meksyk (Ciudad de Mexico) znajduje się sanktuarium Santa Muerte, do którego przybywają pielgrzymki. Służą jej kapłani, których nie obowiązuje celibat. Częścią kultu są również praktyki magiczne; palenie świec wotywnych (białej – dla wyrażenia wdzięczności, czarnej – prośby o ochronę/ zgubę wrogów, złotej – dla bogactwa, zielonej – dla sprawiedliwości, czerwonej – dla miłości, niebieskiej – dla kreatywności, purpurowej – przed rozpoczęciem rytuałów magicznych i tęczowej – dla błogosławieństwa we wszystkich dziedzinach życia), używanie dymu z papierosów, cygar lub marihuany do oczyszczania i podpisywanie cyrografów. To ostatnie łączy się z wiarą w okrutną zemstę Santa Muerte w razie złamania umowy. Wbrew stanowisku Kościoła wielu Meksykanów czci jednocześnie Santa Muerte, Matkę Boską z Gwadelupy, św. Judę Tadeusza (mojego patrona ;) i świętych ludowych np. Jesusa Malverde. Dobrze opisuje to polskie przysłowie ,,Panu Bogu świeczkę a diabłu ogarek’’ ³.

Wyznawcy (nie tylko przestępcy) rekrutują się spośród biedoty, osób uzależnionych, wykluczonych społecznie, przemytników, karteli narkotykowych (posuwających się do składania jej ofiar z ludzi, co stanowi część tzw. narkosatanizmu ⁴), nielegalnych imigrantów ⁵, LGBT, prostytutek, ale także policji, strażników więziennych i polityków. Przyczyny popularności Santa Muerte tkwią w trudnej sytuacji gospodarczo – społecznej XXI – wiecznego Meksyku, spadku zaufania do elit rządzących i niestety także do Kościoła (po skandalu pedofilskim Maciela Degollado w 1997 r.).

Santa Muerte jest jedną z postaci występujących w wydanym pośmiertnie ostatnim tomie trylogii science fantasy ,,Takeshi’’ Mai Lidii Kossakowskiej ⁶.

1 Odsyłam do postów: ,,San Pascuelito Rey’’ i ,,Justo Juez’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Kryształowe czaszki’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Zabobony Jagiełły’’.

4 Odsyłam do posta: ,,Małpi diabeł i narkotyki’’.

5 Odsyłam do posta: ,,Św. Toribio Romo Gonzalez’’.

6 Odsyłam do posta: ,,Takeshi 3 Pałac Umarłych’’.